Şarbon (antraks), Bacillus anthracis bakterisinin neden olduğu ciddi bir zoonotik enfeksiyondur. Özellikle hayvancılıkla uğraşan kişilerde görülse de kontamine ürünlerle tüm toplumu tehdit edebilir. Tedavi edilmezse ölümcül seyredebilen bu hastalıkla ilgili tüm detayları açıklıyoruz.

Şarbon Nedir?
Şarbon, toprakta doğal olarak bulunan sporlu bir bakterinin yol açtığı akut bir hastalıktır. Enfekte hayvanlardan (sığır, koyun, keçi) insanlara direkt temas, solunum veya sindirim yoluyla bulaşır. Tarım işçileri, veterinerler ve deri işleyiciler yüksek risk grubundadır.

Bulaşma Yolları
Üç temel bulaşma formu vardır:

1. Deri Şarbonu: Enfekte hayvan dokularıyla temas sonucu ciltteki kesiklerden bakterinin girmesi.
2. Solunum Şarbonu: Bakteri sporlarının havaya karışan tozlarının solunması.
3. Sindirim Şarbonu: Kontamine etlerin çiğ veya az pişmiş tüketilmesi.

Belirtiler ve Klinik Tablo

• Deri Şarbonu: Kaşıntılı kabarıklık → 2-6 günde ortası siyah yara (karakabarcık), lenf bezlerinde şişme.
• Solunum Şarbonu: Ateş, nefes darlığı, göğüs ağrısı, şok tablosu (hızla ilerler).
• Sindirim Şarbonu: Kanlı kusma, şiddetli karın ağrısı, ishal.

Teşhis Yöntemleri
Tanıda multidisipliner yaklaşım gerekir:

• Klinik Muayene: Deri lezyonlarının karakteristik görünümü.
• Laboratuvar: Yara sıvısı, balgam veya kan kültüründe bakteri tespiti.
• Görüntüleme: Akciğer şarbonunda göğüs röntgeninde mediasten genişlemesi.

Tedavi Protokolleri
Erken tedavi hayat kurtarıcıdır:

• Antibiyotikler: Siprofloksasin veya doksisiklin 7-10 gün intravenöz, sonra oral.
• Antitoksin Tedavisi: Şiddetli vakalarda (özellikle solunum şarbonu).
• Yara Bakımı: Deri şarbonunda cerrahi debridmandan kaçınılır.

Korunma Stratejileri

• Mesleki Önlemler: Hayvan temasında eldiven, maske; çizmede dezenfeksiyon.
• Gıda Güvenliği: Etlerin iyi pişirilmesi (75°C üzeri), şüpheli hayvan eti tüketilmemesi.
• Aşı: Risk gruplarına (askerler, laboratuvar çalışanları) uygulanır.

Acil Durum İşaretleri
Aşağıdaki belirtilerde acil başvuru gereklidir:

• Nefes almada güçlük veya göğüste basınç hissi
• Ciltte hızla yayılan mor-kara lekeler
• Bilinç bulanıklığı ile birlikte kanlı kusma

Sık Sorulan Sorular

• Bulaşıcı mı? İnsandan insana nadir bulaşır, solunum formu hariç.
• Tedavi sonrası tekrarlar mı? Uygun tedavide nüks görülmez.
• Hayvan aşısı var mı? Evet, riskli bölgelerde hayvanlara rutin uygulanır.