Prostatektomi
Prostatektomi prosedürleri prostat bezinin tamamının veya bir kısmının cerrahi olarak çıkarılmasını kapsamaktadır.
Prostatektomi Nedir?
Prostatektomi, erkeklerde bulunan prostat bezine uygulanan girişimsel bir işlemdir. Farklı prostatektomi prosedürleri prostat bezinin tamamının veya bir kısmının cerrahi olarak çıkarılmasını kapsamaktadır.
Çeşitli sebeplere bağlı olarak hastaya zararlı hale gelen prostat bezine uygulanan cerrahi girişimler temelde iki çeşittir:
- Radikal Prostatektomi
- Basit Prostatektomi
Prostat bezinin sebep olduğu çeşitli sorunların bölgesel olması durumunda basit prostatektomi ile bezin yalnızca bir kısmı çıkarılarak hasta hayatına devam eder. Radikal prostatektomi ise dokunun tamamıyla çıkarılması işlemidir.
Radikal Prostatektomi Nedir?
Radikal prostatektomi özellikle prostat kanseri tedavisinde prostat bezinin çevre lenf düğümleri de dahil olacak şekilde çıkarılması işlemidir. Radikal prostatektomi doğru hastalarda etkili bir şekilde uygulandığında hayat kurtarıcıdır ancak hastaya faydası tam olarak ortaya konmayan girişimler sonraki dönemde çeşitli sorunların ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Radikal Prostatektomi Kimlere Uygulanır?
Radikal prostatektomi başlıca mesane kanserinde uygulanır. Ancak yalnızca kanser durumunda uygulanmayacağı gibi her kanser çeşidinde gerekli görülmeyebilir. Prostat kanserinde radikal prostatektomi uygulaması hastalığın seyrine ve risk durumuna göre belirlenmektedir.
Çok düşük ve düşük riskli hastalarda radikal prostatektomi bir tedavi seçeneği olmakla birlikte daha az girişimsel olan yöntemleri denemek genellikle ilk tercihtir. İzlem, radyoterapi, kemoterapi gibi tedavilerden fayda görmeyen veya hastalığı agresif seyreden kişilerde uygulanabilir.
Orta ve yüksek riskli prostat kanserlerinde radikal prostatektomi diğer tedavi yöntemlerine ek olarak uygulanmalıdır. Bu durumda yalnızca bir seçenek olmaktan çıkarak total tedavinin bir parçası olma niteliği taşır.
İleri evre ve vücudun farklı bölgelerine yayılmış kanser türlerinde prostat bezinin çıkarılması hastaya yarar sağlamaz. Bu hastalarda radikal prostatektomi genellikle önerilmez.
Radikal Prostatektomi Nasıl Uygulanır?
Ameliyata Hazırlık
Ameliyat öncesinde hastanın kullandığı ilaçlar, bitkisel ürünler, besin takviyeleri veya herhangi bir ürün hekime bildirilmelidir. Gerekli görülmesi durumunda bu maddelerin kullanımına ara verilebilir. Ayrıca ameliyat öncesinde hekimin reçete ettiği ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır.
Ameliyat
Ameliyat saatinde kıyafetlerini çıkarıp önlük giyen hasta, ameliyathaneye alınır. Radikal prostatektomi genel anestezi altında gerçekleştirilmektedir. Ameliyat, kullanılan tekniklere göre farklı şekillerde gerçekleştirilebilir.
Açık Prostatektomi
Açık prostatektomi 15-25 cm genişliğinde bir kesi açılarak prostat ve çevre dokuların çıkarılması işlemidir. Ameliyat karın alt bölgesinden veya perineden (anüs ile testisler arasında bulunan bölge) açılan kesiler ile gerçekleştirilmektedir. Gelenekselleşmiş cerrahi tekniğidir. Günümüzde çok tercih edilmemekle birlikte hastanın durumu açık prostatektomi gerektirebilir.
Laparoskopik Prostatektomi
Laparoskopik veya yaygın kullanılan adıyla kapalı cerrahi uzun bir bir kesinin yerine 1-2 cm’lik 4-5 kesinin açılması ve çeşitli ekipmanlar kullanılarak ameliyatın gerçekleştirilmesidir. Açılan kesilerin biri aralığıyla vücut içine ilerletilen kamera, kapalı alanda çalışma imkanı sunmaktadır. İşlemin kalan kısmı açık cerrahiden farksızdır.
Laparoskopik cerrahide kanama oranı düşüktür. Ameliyat sonrasında ağrılar hafif, yara iyileşme ve günlük yaşama dönme süresi ise kısadır. Birçok cerrahi girişimde laparoskopik teknikler kullanılmaktadır.
Robotik Radikal Prostatektomi
Laparoskopik cerrahinin ayrı bir türüdür. Sinir koruyucu prostatektomi olarak da adlandırılmaktadır. Hekim tarafından kontrol edilen robotik kollar aracılığıyla laparoskopik ameliyat gerçekleştirilir. Robotik kollar hekime minimal hareket kabiliyeti sunar. Küçük alanlarda çok hassas uygulamalar ile insana bağlı hataların önüne geçilmesine imkan verir.
Farklı tekniklerle ameliyat gerçekleştirilmesinin ardından kanamalar durdurulur ve yaralar dikilir. Karın içerisine “dren” adı verilen negatif basınçlı bir tüpün ucu yerleştirilir. Dren karın içinde gerçekleşebilecek kanamanın emilerek vücut dışına atılmasına imkan sağlar.
Ameliyat Sonrası
Ameliyat sonrası anestezi altındaki hasta ayılma odasına alınır ve anesteziden arınana kadar hayati bulguları yakından kontrol edilir. Anestezi etkisinin ortadan kalkması ile ağrı oluşumunu engellemek amacıyla ağrı kesici ilaçlar uygulanır. İlaçlara bağlı olarak bulantı, kusma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Herhangi bir sorunla karşılaşılmaması durumunda 3-8 gün içerisinde hasta taburcu edilebilir.
Ameliyat sırasında elde edilen dokular (prostat, lenf bezi, seminal tüp) patoloji laboratuvarları tarafından incelenir. Patoloji raporlarına göre ek tedaviler gerekebilir. Radikal prostatektomi sonrası radyoterapi, kemoterapi veya hormon tedavileri tercih edilebilir.
Radikal Prostatektomi Ameliyatı Riskleri Nelerdir?
Radikal prostatektomi ameliyatı komplikasyonları birçok girişimsel işlemde ortaya çıkabilecek riskler ve ameliyat bölgesine özel problemlerdir. Hekimin önerilerine dikkat etmek, olası risklerin en aza indirilmesine yardımcı olur.
Kanama
Kanama, bütün ameliyatların ortak risklerinden biridir. Prostat bezi anatomik olarak büyük atar ve toplar damarlara yakın mesafededir. Ameliyat sırasında bu damarların zarar görmesine bağlı olarak kişiye kan takviyesi yapılmasını gerektirebilecek kanamalar ortaya çıkabilir. Ameliyat sonrasında birkaç hafta boyunca dikişlerin açılmasına bağlı olarak da kanamalar ortaya çıkabilir.
Bağırsak Yaralanması
Prostat bezinin arka kısmında kalın bağırsağın son kısmı olan rektum yer almaktadır. Prostat bezi ve çevre dokuların kesisi sırasında rektum veya diğer bağırsak yapıları zarar görebilir. Bu durum ameliyat sırasında fark edildiğinde kapatılabilir. Nadiren ameliyat sırasında fark edilmeyen bağırsak yaralanmaları ek cerrahi girişimler gerektirebilir.
Enfeksiyon
Radikal prostatektomi sonrasında ameliyat bölgesinde, testislerde veya idrar yollarında enfeksiyon ortaya çıkabilir. Antibiyotik tedavisi ve doğru yara bakımı, enfeksiyon riskini düşürür.
İdrar Problemleri
İdrar ve işeme problemleri radikal prostatektomi sonrası en sık ortaya çıkan risklerden biridir. İlk günlerde idrarda kan ve idrar yaparken ağrı görülebilir. Sıkışma ve idrarı tam boşaltamama hissinin yanı sıra idrar kaçırma gibi durumlar ortaya çıkabilir. Radikal prostatektomi sonrası idrar kaçırma kendiliğinden düzelebileceği gibi kalıcı da olabilmektedir.
Ereksiyon Sorunları
Prostat cinsel fonksiyonlarla yakından ilişkilidir. Prostat eksikliğinin sebep olabileceği sorun yanı sıra ameliyat esnasında bu bölgedeki sinirlerin zarar görmesi ereksiyon kabiliyetini olumsuz etkileyebilir. Ereksiyon problemlerini en aza indirmek amacıyla sinir koruyucu cerrahi girişimleri uygulanabilir.
Fıtık
Ameliyat kesisinin doğru şekilde kapanmadığı durumlarda zayıflamış bu bölgeden karın içi dokular dışarı çıkabilir. Bu duruma fıtıklaşma adı verilir. Vücut iç basıncını yükselten durumlar fıtık görülme riskini artırabilir.
Radikal Prostatektomi Sonrası
Ciddi cerrahi girişimlerden biri olan radikal prostatektomi sonrasında hasta bakımı önemlidir. Ameliyat sonrası ilk günlerde ameliyat bölgesinde, peniste ve skrotumlarda (testislerin yer aldığı kese) şişlik, ağrı, morluk ortaya çıkabilir. Hekim tarafından önerilen ağrı kesiciler kullanılabilir.
Hareket
Uzun süre hareketsiz kalmak bacaklarda bulunan kan damarlarında pıhtı oluşumuna sebep olabilir. Ciddi ameliyatlar bu riski tetikler. Ameliyat sonrası erken dönemde ufak hareketler bu riski azaltmaya yardımcı olur. Hekimin belirttiği şekilde erken dönem hareketlerine ve yürümeye başlanmalıdır.
Beslenme
Ameliyat sonrasında hasta için gerekli olan besinler damar yolundan serumla karşılandığından besin tüketimine gerek duyulmaz. Başta sıvı, ardından katı gıdaların tolere edilebilir hale gelmesi ile serum çıkarılabilir. Ameliyat sonrası erken dönemde hissedeceğiniz bulantı beslenmeye engel olabilir. Gerekli ilaçlar ile bu durumun önüne geçilebilir.
İdrar Yapma
Ameliyattan sonra idrar yollarının doğru bir şekilde iyileşmesini sağlamak amacıyla hastaya üretral kateter (idrar sondası) yerleştirilir. İlk 24-48 saatte sondadan gelen idrarda kan görülmesi normaldir. Sondanın çıkarılmasının ardından yanma ve sık idrara çıkma hissi ortaya çıkabilir. Bazı kişilerde geçici veya kalıcı idrar kaçırma bazı kişilerde ise idrar yapamama sorunu ortaya çıkabilir.
Tuvalet
Ameliyattan sonra kabızlık şikayeti ile sık karşılaşılmaktadır. Kabızlık hastanın ıkınmasına sebep olurken karın içi basıncı artırır. Yara açılmasına sebep olacağından dolayı dışkı yumuşatıcı ilaçlar kullanılmalıdır.
Egzersizler
Ameliyat sonrası hafif egzersizler kan dolaşımına faydalı olmakla birlikte ağır egzersizler, yük kaldırma gibi durumlar hastayı zorlayarak dikişlerde açılmaya sebep olabilir. 6-8 hafta kadar yoğun egzersizden kaçınmak gerekir.
Cinsel Yaşam
Radikal prostatektomi sonrası cinsel yaşam, ameliyat öncesine göre farklılık gösterir. Prostat bezi ve seminal tüpler alındığından dolayı ejakülat (meni) çıkışı olmaz. Bundan dolayı hastalar doğal yollardan çocuk sahibi olamazlar. Sinirsel yapının korunması durumunda ise ereksiyon (sertleşme) devam edecektir. Ameliyattan 4-6 hafta sonra hekimin onayı ile cinsel yaşantıya dönülebilir.
Kontroller
Ameliyat sonrasında hekimin belirttiği düzende kontrollere devam edilmesi çeşitli komplikasyonların kontrol edilmesi açısından önemlidir. Ayrıca ateş, şiddetli ağrı, yara bölgesinden idrar gelmesi, idrar yapamama gibi durumların ortaya çıkması durumunda hekime başvurulmalıdır.
Prostatektomi, kanserli prostat bezinin vücuttan uzaklaştırılması ile kanseri tedavi edebilir. Ancak ilerleyen yıllarda kanser tekrarlama riski normal popülasyondan daha yüksektir. Prostat ameliyatı sonrası PSA kontrolleri, kanser riskini ortaya koymaya yardımcıdır. PSA (Prostat Spesifik Antijen) prostat kanserinde veya prostat kanseri metastazlarında tanıda yardımcı bir parametredir.
Prostatektomi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Radikal prostatektomi sonrası PSA kaç olmalı?
Radikal prostatektomi sonrası prostat bezine ait bir antijen olan PSA’nın kanda yükselmesi hücrelerin vücudun farklı bölgelerine göç ettiğinin göstergesi olabilir. Bu durumda kanser nüksedebilir. PSA’nın kan düzeyinin 2 ng/dl’nin üzerine çıkması kanser açısından risk faktörü olarak değerlendirilebilir. Ancak yapılan çalışmalarda radikal prostatektomi sonrası nüksün ortalama 8 yılda ortaya çıktığını göstermiştir. Bu durum erken dönemde hastalarda paniğe sebep olmaması gerektiğinin göstergesidir.
Radikal prostatektomi sonrası ereksiyon sorunları ne zaman düzelir?
Radikal prostatektomi sonrası sinir hasarına bağlı olarak sertleşme sorunları ortaya çıkabilmektedir. Bu durum çoğu hastada geçici olmakla birlikte hasarın tolere edilmesi 2 yıl gibi bir süre alabilir. Ameliyat sonra gerekli görülmesi durumunda ağız yoluyla alınan ereksiyon ilaçları kullanılabilmektedir.
Radikal prostatektomi ameliyatı ne kadar sürer?
Radikal prostatektomi genel anestezi altında, ameliyathane şartlarında 2-4 saat gibi bir sürede tamamlanmaktadır. Anestezi ve hazırlık süreleri, ameliyat teknikleri ve hastanın kişisel özellikleri bu süreyi değiştirebilir. Ancak genellikle 2 saatten daha kısa sürmesi beklenmemektedir.