Metanefrin

Metanefrin Nedir?

Metanefrin; katekolamin adı verilen hormonlar vücut tarafından parçalandığı zaman adrenal bezler tarafından üretilen başka bir hormondur. Vücudun strese tepki vermesine yardımcı olan katekolaminler aynı zamanda savaş ya da kaç hormonları olarak da adlandırılırken, dopamin, norepinefrin ve epinefrin hormonları da içermektedirler.

Vücudu strese adapte etmek için büyük önem taşıyan metanefrin ve normetanefrin hormonları, katekolamin hormonunun (noradrenalin ve adrenalin) ara çürüme ürünleri olarak da tanımlanırlar. Çünkü işlevini yerine getirdikten sonra doğal olarak parçalanırlar ve idrar yoluyla dışarı atılırlar. Ancak idrardaki bu ara çürüme ürünlerinin seviyelerinde görülen değişiklikler bazı sağlık koşulları hakkında faydalı bilgiler verirler. Metanefrin değerlerinin izlenmesini gerektiren durumlar arasında şunlar bulunur;

• Feokromasitoma tümörleri varlığını işaret eden semptomlar (ateş ve aşırı terleme vb.)
• Hipertansiyon ilaçlarının yeterliliğinin izlenmesi
• Görüntüleme testleri sırasında belirlenen adrenal neoplazmalar
• Katekolamin salgısı olan tümörlerin izlenmesi
• Katekolamin salgılanmasına neden olan tümörlere uygulanan tedavinin etkinliğinin izlenmesi
• Ailede feokromasitoma hastalık öyküsü varsa risk takibi

Eğer bu hormonların değerleri yüksekse ve bu uzun süreliyse feokromasitoma gibi bazı tümörlerin varlığını işaret edebilir. Ancak tek bir test tümör varlığı için yeterli değildir, kesin tanı için kan tahlili ve görüntüleme testleri gibi ek testlerin yapılması gerekir.

Metanefrin Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Metanefrin normetanefrin seviyelerinin izlenmesi çoğunlukla nörojenik ve feokromasitoma (katekolamin salgılayan bir tümör türü) tümörlerin tanısı konulurken gereklidir. Metanefrin değerleri; tümör kaynaklı veya böbrek üstü bezinin çok çalışmasından dolayı yükselen tansiyon sonucu artar ve sorunların tanısının konmasına yardımcı olur. Bu yüzden test sonuçları değerlendirirken hastanın hipertansiyonu olup olmadığı göz önüne alınmalıdır. Çünkü hipertansiyon olan birinin idrardan attığı metanefrin miktarı normale göre neredeyse iki kat kadar fazla olabilir. 24 saatlik idrar tahlili ile belirlenen bu değerlerin normal referans aralığı şu şekildedir;

Erkeklerde

Tansiyon değerleri normal seyreden erkeklerde:

• 3-8 yaş: 29-92   mcg
• 9-12 yaş: 59- 88 mcg
• 13-17yaş: 69-221 mcg
• 18 yaş: 44-261 mcg

Tansiyonu yüksek seyreden erkeklerde: <400 mcg/gün

Kadınlarda

Tansiyon değerleri normal seyreden kadınlarda:

• 3-8 yaş: 18- 144 mcg
• 9-12 yaş: 43- 122 mcg
• 13-17 yaş: 33- 185 mcg
• 18 yaş: 30- 180 mcg

Tansiyonu yüksek seyreden kadınlarda: <400 mcg
 Ayrıca plazmadaki (kandaki) metanefrin seviyeleri 0.50 nmol/L’nin altında olması gerekir.

Metanefrin Nasıl Ölçülür?

Metanefrin değerleri ölçülürken 24 saatlik toplanan idrar örneği analiz edilir. Şayet metanefrin değerleri yüksekse bu tümörün varlığına işaret eden bir durumdur. Ancak alınacak idrar numunesinden en az birkaç gün önce değerleri yükseltebileceği için turunçgiller, muz, çikolata, kahve ve çay alınmaması gerekir. Bunun dışında kullanılan ilaçlar ve takviyeler varsa uzmana bildirilmesi gerekirken, yorucu egzersiz ve stresten kaçınılmalıdır. Ayrıca alınan numunenin de soğuk zincirde saklanması en doğru test sonuçlarının alınmasında etkili faktörlerdir.

Elde edilen sonuçlar cinsiyete bağlı olmamakla beraber yaş bir değişkenlik faktörü olabilir. Bunun yanında tanının doğrulanması için idrarda metanefrin ve normetanefrin değerlerinin yanında plazmadaki değerlerinde alınması gerekebilir. Metanefrin testi öncesi yanlış pozitif alınması riskini artıran bazı koşullara dikkat edilmelidir. Bu koşullar şunlardır;

• Sakinleştirici, antibiyotik gibi ilaçlar en az 2 gün önceden kesilmelidir.
• Testten en az 2 saat öncesi sigara içilmemelidir.
• Çikolata, vanilin, avokado, domates ve kahve tüketimi 2 gün öncesi sonlandırılmalıdır.
• Test öncesi aşırı fiziksel aktiviteden kaçınılmalıdır.
• Örnek alımı süresince aşırı gerginlikten kaçınılmalıdır.

Hamilelikte Metanefrin Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamilelik döneminde feokromasitoma görülmesi nadir bir durum olsa da bazı durumlarda görülmesi mümkündür. Bunun yanında metanefrin değerlerini değiştiren bir durum olan hipertansiyonda, hamilelerin %5’inde görülen bir hamilelik komplikasyonudur. Yaşanan yüksek tansiyon damarların iç yüzeyinde görülen bozukluklardan kaynaklanırken, ileri düzeylerde seyrederse anne ve fetüs için hayati tehdit oluşturabilir.

Hamileler için tümör varlığı olup olmadığının izlenmesinde, MR tercih edilen görüntüleme tekniğidir. Şayet tümör varsa, hamileliğin 24. haftasından sonra çok sıkı olarak izlenmesi gerekirken, ayrıca doğumdan sonra en kısa zamanda tümör eksizyonu (çıkartılması) yapılmalıdır.

Bebeklikte Metanefrin Değerleri Nasıl Olmalı?

Bebeklerde ve çocuklarda metanefrin normal aralıkları ileri dönemlerde değişiklikler gösterir. Bir tümörün veya akut bir tansiyonun belirtisi olabilecek bu değerler yakından izlenmesi gerekir. Bebek ve çocuklarda metanefrin normal referans aralıkları şu şekildedir;

• 0 ila 3 ay: 5,9 -37 mcg/gün
• 3 ila 6 ay: 6,1 -42 mcg/gün
• 6 ila 9 ay: 12 -41   mcg/gün
• 9 ila 12 ay: 8,5 -101 mcg/gün
• 1 ila 2 yıl: 6,7-52 mcg/gün
• 2 ila 6 yıl: 11-100 mcg/gün
• 2 ila 6 yıl: 54-136 mcg/gün
• 6 ila 10 yıl: 39-243 mcg/gün
• 10 ila 16 yıl: 0-320 mcg/gün

Ancak bilinmelidir ki; kısa ve geçici süreli artışlar bazı koşullardan kaynaklanabilirken, uzun süreli ve kalıcı olan metanefrin artışlarında bebeğin diğer semptomlar gösterip göstermediği izlenmelidir.

Metanefrin Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıklar Nelerdir?

İdrarda metanefrin düşüklüğü bu hormonun dalgalanmasına neden olabilecek bir hastalık tedavisi sonrası ortaya çıkabileceği gibi bazı hastalıkların ilk işaretleri olabilir. Bu yüzden normal değerlerin altında seyreden metanefrin düzeylerinin ek testlerle doğrulanması gerekir. Metanefrin düşüklüğüne neden olabilecek hastalıklar arasında şunlar bulunur;

• Bağ dokusu hastalıkları (romatoid artrit, sistematik lupus vb.)
• Lösemi (kan kanseri)
• Vücutta kronik ve akut iltihabi süreçler
• Addison Hastalığı (belirli hormonların üretilememesi)

Metanefrin değerlerinin düşük olmasının nedeni bu hastalıklar olabileceği gibi aynı zamanda nadir de olsa başka nedenlerden kaynaklanabilir. Örneğin idrar toplam koşullarının uygun ve steril olmaması bu değerlerin düşük çıkmasına neden olabilir. Bu yüzden tanının doğrulanmasına yardımcı olacak şekilde testler tekrarlanmalı ve ek testlerle desteklenmelidir.

Ayrıca yapılan son araştırmalarda tip 1 diyabetik hastaların kanlarında metanefrin seviyelerinin eşleştirilmiş kontrollere göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir.

Metanefrin Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Metanefrin düzeylerinde görülen artışlar bazen ciddi hastalık oluşumlarını işaret edebilir. Bu hastalıklar arasında şunlar bulunur;

• Adrenal bezi tümörleri
• Nöroblastom veya paraganglioma gibi iyi ya da kötü huylu nöro tümörlerin varlığı
• Siroz veya hepatit
• Miyokard enfaktüsü veya kalp yetmezliği gibi kalp ve damar hastalıklarının varlığı
• Hipotalamusta oluşan patolojik koşullar
• Mide veya duodenum (oniki parmak bağırsağı) gibi akut ülseratif hastalıklar
• Akut hipertansiyon

Bu hastalıkların tanısı koyulurken, idrardaki metanefrin yüksekliği ile ilgili yanlış bir tanı konmaması adına bu seviyeler yanında metabolizma yan ürünlerinin analizini içeren başka testler uygulanması gerekir.

Metanefrin Yüksekliği Belirtileri

Metanefrin seviyelerinde görülen artışla beraber bazı belirti ve semptomlar oluşabilir.  Ancak bu durum ve semptomların şiddeti her kişide aynı olmayabilirken, şikayetlerin ciddiyetine göre kişiye acil tıbbi müdahale bile edilmesi gerekebilir. Metanefrin ve normetanefrin seviyelerinde artış olduğu takdirde belirti ve semptomlar şu şekildedir;

• Yüzde ateş basması ve kızarıklıklar
• Baş ağrısı
• Bayılma
• Panik atak
• Mide bulantısı ve kusma
• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı
• Vücut sıcaklığında sürekli artış (bazı durumlarda önemsiz olabilir)
• Ağız kuruluğu
• İstirahat halinde bile terleme
• İştahsızlık yaşanmadan kilo verme
• Uyku bozukluğu
• Kalp ritim bozukluğu
• Halsizlik ve baş dönmesi
• Heyecanlanma ve gerginlik gibi ruh hali dalgalanmaları
• Kontrol altına alınamayan yüksek tansiyon
• Glikoz seviyelerinde artış

Bu semptomların bir veya birkaçı fark ediliyorsa belirtilerinin içeriğine göre onkolog, terapist veya bir endokrin uzmanına müracaat etmelidir. Uzman, değerlendirmelerin ardından bu değerlerle birlikte bir hastalık tanısının konulmasına yönelik ilave testler isteyebilir.

Metanefrin Yüksekliği Tedavisi

Stres veya ciddi düzeyde seyreden hastalıklar metanefrin seviyelerinin yüksek olmasının bir nedeni olabilir. Yapılan tüm tetkik ve testlerin ardından bir tümör tespit edilmediyse hastanın diyet, ilaç kullanımı ve yaşam koşullarını kapsayan bir tedavi planı başlatılır. Tedavi sonrası değerlerin düştüğü gözleniyorsa feokromasitoma olma olasılığı tamamen dışlanmış olunur.

Bunun yanında daha önce feokromasitoma öyküsü olan birinde değerler yükselirse, ya yapılan tedavi yeteri kadar etkili olmamıştır ya da tümör nüksetmiştir. Bu yüzden tedavi planı yapılırken hastanın tıbbi geçmişini göz önüne almak bu anlamda ayrı bir değer taşımaktadır. Bunun yanında yapılan ek testlerle feokromasitoma tümör varlığı tespit edilirse buna yönelik bir tedavi planının acilen başlatılması şarttır. Bu kişinin sağlık durumu ve tümörün durumuna göre ilaç tedavisi, kemoterapi veya cerrahi bir girişim şeklinde olabilir.

Metanefrin Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Metanefrin yüksekliği ile ilişkili bir hastalık tanısı yoksa ve hipertansiyon kontrol altına alınıyorsa değerleri düşürmek için bazı yaşam koşulları değişikliklerine gidilebilir. Aynı zamanda kişinin obstrüktif uyku apnesi sorunu olup olmadığı takip edilerek buna yönelik tedaviler uygulanabilir. Bunun yanında antidepresanlar ve amfetaminler gibi ilaç kullanımları sınırlandırılarak,  duygusal ve fiziksel stres düzeyleri kontrol alıcı önlemler alınabilir.

Metanefrin yüksekliğinde, strese yönelik hafif egzersizler ve yürüyüş yapılması faydalı bir yaklaşım olurken, ağır aktivite ve zorlayıcı sporlardan kaçınılması gerekir. Ayrıca muz, kafein, alkol, aşırı çikolata tüketimi, yumurta, avokado ve domates tüketimi sınırlandırılarak metanefrin değerlerinin düşmesi sağlanabilir.

Metanefrin Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

İdrar tahlili ciddi seviyelerde seyredebilecek hastalıkların erken tanı ve teşhisinde önemli rol oynar. Metanefrin yüksekliğine neden olan sebepler patolojik durumları içerebilir. Bu yüzden metanefrin düzeylerinin yüksek seyretmesine neden olan bu koşullar tespit edilerek çözümüne yönelik tedavi planı hemen başlatılmalıdır. Bunun yanında hastanın böbrek üstü bezlerinden kaynaklı hipertansiyon öyküsü varsa tedavi edilmediği takdirde beyin kanamasına yol açabilecek ölümcül sonuçlar doğurabilir. Ayrıca kişide eğer feokromasitoma tümör varlığı varsa, karın bölgesine dokunulması bile hormon deşarjına neden olabilirken ani tansiyon atağı yaşanabilir ve hayatını tehdit edebilir.