Lösemi

Lösemi, beyaz kan hücrelerinin anormal şekilde üretimi sonucu ortaya çıkan kötü huylu bir hastalık olup, tedavisi için löseminin türüne göre ilaç tedavisi ya da kemik iliği nakli yapılabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Lösemi, lökosit adı verilen beyaz kan hücrelerinin kemik iliği veya lenfoid dokularda anormal üretimi sonucu gelişen malign (kötü huylu) bir hastalıktır. Halk arasında kan kanseri olarak bilinen löseminin birçok alt türü vardır. Lösemiler ortaya çıkış süresine göre akut-kronik veya köken aldığı hücre grubuna göre lenfositik-miyeloid olarak gruplandırılır.

Akut Lösemiler

Birden bire ortaya çıkan ve tedavi edilmediğinde hızlı ilerleyen lösemilerdir. Kan hücrelerinin öncül formu olan blast hücrelerinin kemik iliğinde kontrolsüz çoğalması sonucu kemik iliği yetmezliği meydana gelir. Köken aldığı hücre tipine göre AML ve ALL olarak ikiye ayrılır. Erişkinlerde akut lösemilerin %80-90’ı AML iken çocuklarda akut lösemilerin %90’ı ALL’dir.

  • Akut Miyeloid Lösemi (AML): Yetişkinlerde en sık görülen lösemidir. Kemik iliğinde miyeloid seriye ait, olgunlaşmamış hücreler olan blastların kontrolsüz üretimidir. Klinik olarak oldukça farklılık gösteren bir hastalıktır. Ortalama tanı yaşı 65 yaş üstüdür.
  • Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL): Kemik iliğinde B ve T lenfosit hücrelerinin öncülü olan lenfoblastların anormal çoğalmasıdır. Çocukluk çağı lösemilerin çoğu ALL’dir ve ALL vakalarının çoğu 6 yaşından küçük hastalardır.

Kronik Lösemiler

Yavaş ilerleyen, klinik belirtileri daha hafif seyreden hatta bazen belirti vermeyen lösemilerdir. Akut lösemilerden farkı anormal çoğalan hücreler olgunlaşmasını tamamlamış hücrelerdir. Köken aldığı hücre serisinde göre kronik miyelositik lösemi (KML) ve kronik lenfositik lösemi (KLL) olmak üzere iyi gruba ayrılır.

  • Kronik Miyeloid Lösemi (KML): Granülositik hücre serisinde (bazofil, eozinofil, nötrofil) baskın artış vardır. KML hastalığı %95 oranında Philadelphia kromozomu denen bozuk bir kromozom ile karakterizedir. KML her yaşta görülebilir.
  • Kronik Lenfoblastik Lösemi (KLL): Olgunlaşmasını tamamlamış lenfositlerin kan, kemik iliği, lenf bezleri ve dalağı istila etmesi ve fonksiyon bozukluğu göstermesiyle açığa çıkar. KLL‘lerin çoğu B hücre kökenlidir. (%95)

Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri

Akut miyeloid lösemide beyaz kan hücrelerinin yetersizliğine bağlı olarak enfeksiyon, ateş, gece terlemesi, ateş iştah kaybı, kilo kaybı görülür. Anemiye bağlı olarak yorgunluk, halsizlik, solukluk, aritmi, soğuk hassasiyeti, baş dönmesi ve iştah kaybı görülür. Trombositopeniye bağlı olarak diş eti kanaması veya cilt altında kırmızı lekelerle kendini belli eden kanama bozuklukları görülür.

Akut lenfoblastik lösemi belirtileri akut miyeloid lösemi belirtileri gibidir. Lenfositlerin karaciğer ve dalakta birikmesiyle bu organlarda büyüme (hepatosplenomegali) gelişir. Lenf bezlerinde birikmesiyle boyun, koltuk altı, karın çevresi veya kasıklarda lenf bezi büyümesi (lenfadenopati) görülür.

Kronik miyeloid lösemi yıllar içinde geliştiği için erken dönemde belirti vermeyebilir ve başka bir nedenle yapılan kan testinde tesadüfen fark edilebilir. Hastalık ilerlediğinde görülen belirtiler şunlardır: yorgunluk, kilo kaybı, gece terlemesi (gece atlet değiştirmeyi gerektirecek kadar) , karnın sol tarafında şişlik ve hassasiyet, yemekten sonra şişkinlik hissi ve erken doyma, soluk cilt, nefes darlığı, yüksek ateş, kanamaya eğilim, sık enfeksiyon geçirme ve kemik ağrısı görülür.

Kronik lenfoblastik lösemide kronik miyeloid lösemi gibi yıllar içinde geliştiği için erken dönemde belirti vermez. İlerleyen dönemlerde görülen belirtiler şunlardır: Ağrısız lenf nodu şişmesi (lenfadenopati), yorgunluk, ateş, dalak büyümesine bağlı karın ağrısı, gece terlemesi, kilo kaybı ve sık enfeksiyon geçirmedir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nedenleri Nelerdir?

Lösemiler genel olarak kemiğin iç kısmında yer alan kemik iliği adı verilen kan hücresi üreten dokuda meydana gelen hatadan kaynaklanır. Akut lösemilerde kan hücreleri (lökosit, eritrosit ve trombosit) olgunlaşamadan kana karışır. Olgunlaşmamış kan hücresine blast adı verilir. Blastlar işlevsiz hücrelerdir. Çok sayıda blast kemik iliğini işgal ederek ve sağlıklı hücre üretimine engel olarak kişide anemi, trombositopeni ve lökopeniye neden olur.

Akut lösemilerde hastalığa neden olan etkenler tam olarak bilinmemekle beraber benzen, sigara gibi kimyasal ajanlar, yüksek doz radyasyon maruziyeti, bazı kemoteropatik ilaçlar ve virüsler gibi çevresel etkenler ile genlerde meydana gelen değişiklikler suçlanmaktadır. Down sendromu ve fanconi anemisi gibi kalıtsal hastalıklar ile miyelodisplastik sendrom, polisitemi vera gibi hematolojik hastalıklar da lösemiye yatkınlık oluşturur.

Kronik lenfoblastik lösemide genetiği bozulmuş lenfositik hücreler kemik iliğinde anormal şekilde çoğalmaya başlar. Bu hücrelerin çoğu B lenfositlerdir. Aşırı üretilen B lenfositler dalak, karaciğer, lenf düğümleri, kan ve kemik iliğinde birikir. Organ büyümesine ve kemik iliğini işgal ederek sağlıklı hücre üretilmesine engel olur. Kronik lenfoblastik lösemi; benzen ve radyasyonun suçlanmadığı tek lösemi türüdür. Bazı çalışmalarda ise tarımda kullanılan ilaçların kronik lenfoblastik lösemi gelişimine neden olabileceği gösterilmiştir.

Kronik miyelositik lösemide olgunlaşmasını tamamlamamış myeloid hücrelerin (ileride nötrofil, eozinofil, bazofil, eritrosit ve trombositi oluşturacak hücreler) üretiminde artış vardır. Kronik miyelositik lösemide 9,22 translokasyonu denilen kromozom anomalisi (Philadelphia kromozomu) hücre çoğalmasında rol alan genlerin işleyişini değiştirir. Hastaların %95’inde Philadelphia pozitifliği vardır. Philadelphia kromozomu, tanı ve hastalığın seyri açısından oldukça önemlidir.

Lösemi (Kan Kanseri) Teşhisi

Teşhis için kan testleri, periferik yayma ve kemik iliği aspirasyonu uygulanır.

  • Kan testleri: Tam kan sayımı (CBC) kandaki lökosit sayısı ve oranı, kırmızı kan hücreleri (eritrosit), eritrosit ortalama hacmi, eritrositler arasındaki boyut farkı, trombosit sayısı, trombosit hacmi, hemoglobin ve hematokrit gibi kan hücrelerinin sayısı, oranı ve morfolojisi hakkında bilgi verir. Akut lösemilerde genellikle yetersiz üretime bağlı olarak normositik anemi (eritrosit hacminin normal olduğu anemi), retikülositopeni (eritrosit öncülü olan retikülosit sayısında azalma), trombositopeni (trombosit sayısında azalma) vardır. Lökosit sayısı düşük, normal veya yüksek olabilir. Kronik miyelositik lösemide kanda lökosit sayısı artmıştır (lökositoz). Özellikle bazofil sayısında belirgin artış vardır. Normositik anemi görülür. Kronik lenfositik lösemide belirgin lenfositoz vardır. 500.000/mm3’e kadar ulaşabilir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde kansızlık ve trombosit sayısında azalma görülebilir.
  • Periferik yayma: Kan örneğinin mikroskopta incelenmesi işlemidir. Akut miyeloid lösemide periferik yaymada %20’den fazla blast görülmesi tanı koydurucudur. Akut lenfoblastik lösemide periferik yaymada normositik normokrom (normal boyutta ve renkte eritrosit) anemi, eozinofili (eozinofil sayısında artış) ve trombositopeni (trombosit sayısında azalma) görülür. Lökosit sayısı azalmış, normal veya artmış olabilir. Lökosit sayısı çoksa periferik yaymada blastlar görülür. Kronik miyeloid lösemide periferik yaymada lökositoz dikkat çeker. Miyeloid seriye ait blastlar görülür. Tombosit sayısında artma veya trombosit sayısında azalma görülebilir. Kronik lenfoblastik lösemide periferik yaymada lenfositoz oldukça belirgindir. Lenfositlerin parçalanmasıyla meydana gelen ‘’basket cell’’ hücreleri tanıda yardımcıdır.
  • Kemik iliği aspirasyonu: Hastanın tercihine göre lokal veya genel anestezi altında leğen kemiğinin arka tarafından iğneyle girilerek kemik iliğinden sıvı alınmasıdır. Hematolojik hastalıkların tanısında çok değerli bir yöntemdir. Alınan kemik iliği biyopsi örneği mikroskop altında incelenir. Akut miyeloid lösemide kemik iliği biyopsisinde %30’dan fazla blast görülmesi kesin tanı koydurur. Kemik iliği biyopsisi Akut miyeloid lösemi için altın standarttır. Özel boyalar kullanılarak akut miyeloid löseminin alt tipleri ayırt edilir. Akut lenfoblastik lösemide kemik iliği biyopsisinde %25’ten fazla lenfoblast görülmesi tanı koydurur. İmmun fenotipleme ve sitogenetik çalışmalar ile akut lenfoblastik löseminin alt tipleri ayırt edilir. Kronik miyeloid löseminin kemik iliği yaymasında hücrelerin sayıca artışı dikkat çeker. Miyeloid seri artmış, eritroid seri azalmıştır. Retikülin adı verilen özel bir boyayla incelendiğinde bağ doku artışı görülür. Kronik lenfoblastik lösemide kemik iliği hücreleri açısında zengindir. Hücrelerin en az %30’u beyaz kan hücresi türü olan lenfosittir.

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavisi

Löseminin tedavisi için ilaç kullanımı ya da kemik iliği nakli yapılabilir.

  • İlaç tedavisi: Lösemilerde alt tip, risk faktörleri, yaş ve genetik mutasyonlara göre çeşitli kemoterapi ilaçları kullanılır. Medikal tedavide ilk etapta remisyon indüksiyon tedavisi ile lösemik hücreler kan ve kemik iliğinden temizlenir ve hastanın belirtileri düzeltilir. Daha sonra pekiştirme tedavisiyle hastalığın tamamen ortadan kaldırılması hedeflenir. Pekiştirme tedavisi hastalığın tekrar etmemesi için çok önemlidir. Kemoterapi ile yapılabildiği gibi kemik iliği nakli ile de pekiştirme tedavisi yapılabilir.
  • Kemik iliği nakli (kök hücre nakli): Löseminin remisyon indüksiyon tedavisinde kemoterapiye bağlı olarak hücreler zarar görür. Kemik iliğinde yeniden sağlıklı hücre üretimini sağlamak için tedavi önce hastanın kendisinden (otolog) veya uygun donörden (allojenik) kök hücre nakli yapılır. Kök hücreler vericinin kemik iliğine iğneyle girilerek veya dolaşımdaki kandan toplanabildiği gibi yenidoğanda göbek bağından alınan kan da kullanılabilir.

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavi Edilmezse

Akut lösemiler birden ortaya çıkan ve hızlı ilerleyen bir kanser olduğu için tedavi edilmediğinde beklenen yaşam süresi günler veya haftalarla ifade edilir.

Kronik miyeloid lösemi kronik, akselere ve blastik kriz fazlarından oluşur. Kronik faz, tedavi edilmediği sürece 3-5 sene içinde akselere faza ilerler. Akselere faz tedavi edilmediğinde 4-6 ay içinde blastik kriz fazına ilerler ve blastik kriz fazı tedavi edilmediğinde beklenen yaşam süresi 2-4 aydır.

Kronik lenfoblastik lösemi oldukça yavaş ilerleyen bir hastalık olduğu için bazı hastalara tedavi verilmemektedir. Düzenli kan tahlili ve fizik muayene ile izlenir. Bazı kronik lenfoblastik lösemi hastaları tedavisiz yıllarca hayatına devam etmektedir.

Lösemiye (Kan Kanseri) Ne İyi Gelir?

Lösemi hastaları ilaç tedavileri devam ederken beslenme alışkanlıklarına da dikkat etmelidir. İyi bir diyet hastayı daha sağlıklı ve daha güçlü hissettirir. Hastalığın daha hızlı iyileşmesine katkıda bulunur.

Yeterli miktarda protein tüketildiğinden emin olunmalıdır. Proteinler bağışıklık sistemini güçlendirir ve iyileşme sürecini hızlandırır. Protein kaynağı balık, tavuk, yumurta, bezelye, fasulye ve yağsız kırmızı et olmalıdır.

Karbonhidrat tüketimi de enerji üretimi için vazgeçilmezdir. Karbonhidratın hangi besinlerden alındığı çok önemlidir. Mutlaka kompleks karbonhidrat denilen tam tahıl, sebze ve bakliyat gibi besinler tercih edilmelidir. Basit rafine şekerlerden uzak durulmalıdır.

Sağlıklı yağ tüketimi de vitamin emilimi ve enerji üretimi için gereklidir. Yağ ihtiyacı bitkisel yağlardan karşılanmalıdır.

Lösemiye (Kan Kanseri) Ne İyi Gelmez?

Lösemide anemiye bağlı olarak yorgunluk, kalp çarpıntısı, nefes darlığı gibi belirtiler olur. Bu hastaların yüksek enerji gerektiren aktivitelerden uzak durması gerekir.

Kanda lökosit sayısının azalmasına veya işlevsiz olmasına bağlı olarak vücut enfeksiyonlara açık hale gelir. Ayrıca tedavide kullanılan kemoterapi ilaçları da bağışıklık sistemini baskılayarak enfeksiyon riskini arttırır. Bu hastaların kalabalık ve kirli yerlerden uzak durması ve dışarı çıkarken maske takması çok önemlidir.

Lösemide kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombositler de kanda azalabilir. Bu durumda hastanın yaralanma ve kanamaya neden olabilecek aktivitelerden uzak durması gerekir.

Sigara, alkol, kimyasal ajanlara maruziyetten mutlaka kaçınılmalıdır.

Lösemi (Kan Kanseri) İlaçları

Lösemide uygulanacak ilaç tedavisi löseminin alt tipine, risk faktörlerine, hastanın yaşına ve durumuna göre detaylı şekilde planlanır. Hastaya en uygun tedavi uygulanır.

AML tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar şunlardır:

  • Sitarabin
  • Daunorubisin
  • İdarubicin
  • Mitoksantron

Akut lenfoblastik lösemi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar şunlardır:

  • Vinkristin
  • Daunorubisin
  • İdarubicin
  • Siklofosfamid
  • L-Asparaginaz

Kronik miyeloid lösemi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar:

İmatinib, kronik miyeloid lösemide ilk sırada tercih edilen ilaçtır. İmatinib’i tolere edemeyen veya İmatinib dirençli olgularda ikinci kuşak ilaçlar olan Dasatinib veya Nilotinib tercih edilir.

Kronik lenfoblastik lösemi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar:

  • Klorambusil
  • Siklofosfamid
  • Vinkristin
  • Doksorubisin
  • Prednizon
  • Fludarabin
  • Kladribin
  • Monoklonal antikorlar
  • İbrutinib
  • İdelalisib

Bu ilaçlar hastalığın semptomlarını gidermeye ve lösemik hücreleri yok etmeye yönelik tedavilerdir. Bu tedavilerin ardından kök hücre nakli veya kemoterapi ile pekiştirme tedavisi uygulanır.

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Lösemi (Kan Kanseri) Ameliyatı

Lösemi ameliyatla tedavi edilebilen bir hastalık değildir ancak hastalığın belirtilerini gidermeye yönelik bazı ameliyatlar uygulanabilir.

Splenektomi ameliyatı dalağın çıkarılmasıdır. Lösemilerde beyaz kan hücrelerinin dalakta birikmesine veya dalağın hatalı hücreleri yok etmek için fazla miktarda çalışmasına bağlı olarak splenomegali (dalak büyümesi) görülür. Bazı durumlarda dalak aşırı büyüyerek mideye bası yapar. Bu durumda hastada iştahsızlık görülür. Yaşam kalitesini bozan bu gibi durumlarda splenektomi yapılabilir.

Çocuklarda Lösemi (Kan Kanseri)

Çocukluk çağında en sık görülen kanser türü lösemidir. Çocuklarda en sık görülen lösemi alt tipi ise akut lenfoblastik lösemidir. Akut lenfoblastik löseminin çocuklarda en sık görüldüğü yaşlar 2-5 yaş arasıdır. Çocuklarda akut lenfoblastik löseminin ortaya çıkış nedeni tam olarak açıklanamamıştır. Genetik ve çevresel faktörler suçlanmaktadır.

Çocuklarda akut lenfoblastik lösemi belirtileri yetişkinlerden farklı değildir. Anemiye bağlı yorgunluk, halsizlik, solukluk, iştah kaybı; trombositopeniye bağlı diş eti kanaması, ciltte mor lekelenmeler; lökopeniye bağlı ateşli hastalık geçirme belirtileri görülür. Bunun dışında lösemik hücrelerin istilasına bağlı olarak kemik ağrısı, karaciğer ve dalak büyümesi, lenf nodu büyümesi ve göğüste kitle görülebilir. Löseminin sistemik etkilerine bağlı olarak nedeni bilinmeyen ateş, kilo kaybı ve gece terlemesi görülebilir.

Lösemi (Kan Kanseri) için Hangi Doktora Gidilir?

Lösemi ön tanısını aile hekimleri dahi koyabilir. Ancak ileri inceleme ve tedavi planlaması için Hematoloji polikliniğine başvurulmalıdır.

Yorgunluk, 6 ayda %10’dan fazla kilo kaybı, geceleri atlet değiştirecek kadar terleme, karnın sol tarafında şişlik, özellikle boyun ve koltuk altında ele gelen ağrısız şişlik veya sık enfeksiyon geçirme gibi belirtiler varsa derhal hekime başvurulmalıdır.

Makaleyi faydalı buldun mu?
3
0
Makeleyi Paylaşın

Lösemi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Lösemi morlukları acır mı?

Lösemide trombosit sayısında azalma veya trombosit fonksiyonlarında bozulmaya bağlı olarak kan, damar dışına çıkarak cilt altına yerleşir. Bu da vücutta morluklara neden olur. Ancak bu morluklar acılı veya ağrılı morluklar değildir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi hastası ne kadar yaşar?

Löseminin akut veya kronik olması, belirli mutasyonların varlığı ve yaş faktörü yaşam beklentisini değiştiren en önemli faktörlerdir.

AML için 20 yaşından gençlerde 5 yıllık yaşam beklentisi yaklaşık %67’dir. 20 yaşından büyüklerde ise yaklaşık %24’tür.

ALL için geliştirilen tedavilerle 20 yaşından gençlerde 5 yıllık yaşam beklentisi %89’lara ulaşmıştır. 20 yaşından büyüklerde ise 5 yıllık yaşam beklentisi yaklaşık %35’dir.

KML’de geliştirilen imatinib gibi ilaçlar sayesinde hayatta kalma oranı üç kat artmıştır. KML hastalarında 5 yıllık yaşam beklentisi %90’dır.

KLL için 5 yıllık yaşam beklentisi ortalama %84 civarıdır.

5 yıllık yaşam beklentisi: Hastalık teşhis edildikten sonraki 5 yıl içinde hayatta kalan hastaların oranı anlamına gelmektedir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi kaç yaşında görülür?

Lösemi her yaşta görülebilir. Akut lenfoblastik lösemi en çok çocuklarda (özellikle 2-5 yaş arası) görülür. 

Kronik lösemiler ve AML ise ileri yaşlarda görülme eğilimindedir. KML  40-50 yaşlarında daha sık görülür, KLL ise genellikle 60 yaşından sonra görülür ancak olguların %15-20’si 50 yaşın altındadır. 

Çocuklarda kronik lösemi nadiren görülür.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi genetik mi?

Lösemilere neden olan nedenler tam olarak açıklanamamıştır. Çoğu lösemi alt tipinde  genetik ve çevresel faktörler birlikte suçlanmaktadır. 

Örneğin AML’de 100’den fazla gen, hastalık etkeni olarak suçlanmıştır. Bunlardan en bilineni t(8:21) ve inv(16)’dır. Bu mutasyonların varlığı hastalığın gidişatının iyi olacağını gösterir. Yine AML’de suçlanan t(9:22) ise kötü seyirli hastalıklarda görülür. Bu genetik değişikliklerin ailsel geçişli olmadığı bilinmektedir.

KML, genetik mekanizması kesin olarak açıklanabilen tek lösemi türüdür. KML’de t(9:22) denilen bir mutasyon ile anormal kan hücresi üretimi tetiklenir. Genetik değişime uğramış kromozom Philadelphia kromozomu adını alır. KML dışındaki lösemilerde genetik mutasyonlar kesin olarak suçlanmamaktadır.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Çocuğumun lösemi olduğunu nasıl anlarım?

İştahsızlık, yorgunluk, kilo kaybı, ateş, gece terlemesi, karnın sol tarafında şişlik, lenf nodu büyümesi, ciltte morluklar gibi anormal bulgular lösemiyi düşündürür.

Çocuklarda genellikle akut lösemi görüldüğü için bu semptomlar çoğu zaman birkaç haftadır devam etmekte olan semptomlardır. Nadiren iki aya kadar uzayabilen lösemi semptomları ile de doktora başvuran olgular vardır.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi bulaşıcı mıdır?

Lösemi bulaşıcı bir hastalık değildir. Kemik iliğinde meydana gelen anormallikler sonucu hatalı kan hücresi üretimidir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi hastalığı nasıl bulaşır?

Löseminin kesin olarak bilinen bir nedeni yoktur. En çok suçlanan çevresel etkenler benzen, sigara ve tarım ilaçlarıdır. Çocuklarda yüksek doğum ağırlığı, annenin hamilelikte maruz kaldığı kimyasal ajanlar ve beslenme alışkanlığı, geçirilen enfeksiyonlar gibi nedenlerin suçlandığı çalışmalar mevcut olup kesinliği kanıtlanmamıştır.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemide wbc değeri kaç olur?

Akut lösemilerde wbc (beyaz kan hücresi) sayısı artmış, azalmış hatta normal bulunabilir.

KML’de wbc değeri yükselmiştir. Ortalama 100.000/mm3 olmakla beraber 20.000/mm3 ile 500.000/mm3 aralığında olabilir.

KLL’de tipik olarak B lenfositoz görülür ve genellikel 5.000/mm3’ün üzerindedir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi nasıl teşhis edilir?

Akut lösemiler genellikle semptomatiktir. Ateş, sebebi açıklanamayan kilo kaybı, lenf bezi şişliği veya ciltte morluklarla doktora gidilir. 

Kronik lösemiler ise yıllarca asemptomatik seyredip tesadüfen kan testinde fark edilebilir. 

Kan testinde doktorun şüphelenmesiyle ileri tetkikler (periferik yayma, kemik iliği aspirasyon biyopsisi, genetik analiz) yapılarak kesin tanı konur.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi kan tahlilinde belli olur mu?

Lösemilerde kemik iliğini lösemik hücrelerin istila etmesine bağlı olarak sağlıklı hücre üretimi azalmıştır. Buna bağlı olarak kanda eritrositler ve trombositler azalmıştır. Lökosit denen beyaz kan hücreleri ise azalmış, artmış veya normal olabilir. Lösemi teşhisinde kan tahlili tanı koydurmaz ancak hekime ipucu verir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Lösemi testi nasıl yapılır?

Lösemi tanısı için bir dizi test yapılır. En başta koldan alınan kan örneğinde kan hücrelerinin sayısına bakılır. Ancak bu lösemi tanısı için yeterli değildir. Parmak ucundan alınan kan örneği mikroskopta incelenir. Daha sonra gerekli görülürse kemik iliği aspirasyonu yapılır.

Kemik iliği aspirasyonu hastanın duruma ve isteğine göre lokal veya genel anestezi altında yapılabilir. Leğen kemiğinin arkasından iğneyle girilerek ilikten örnek toplanır. Kemik iliği aspirasyonu hematolojik hastalıklarda tanı için çok değerli olmakla beraber son derece güvenli bir işlemdir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem

Kök hücre nakli neden yapılır?

Kemik iliğindeki kanser hücrelerini öldürmek için yüksek doz kemoterapi veya radyoterapi uygulanır. Bu sırada kemik iliğindeki sağlıklı kök hücreler de zarar görür. Kök hücre nakli ile sağlıklı kök hücrelerin hastaya verilmesi amaçlanmaktadır. 

Kök hücre nakli otolog (kişinin kendisinden) veya allojenik (bir başkasından) uygulanabilir.

Otolog kök hücre naklinde hastaya tedavi verilmeden önce kök hücreleri toplanır ve depolanır. Remisyon sağlandıktan sonra pekiştirme tedavisi olarak toplanan kök hücreler kan yoluyla hastaya verilir. Ancak toplama esnasında lösemik hücreler ile sağlıklı hücreler ayırt edilemediği için hastaya lösemik hücrelerin geri verilme olasılığı vardır.

Allojenik kök hücre nakli ise başka birinden kök hücre alınarak hastaya verilmesidir. Verici olarak kişinin yakın akrabaları (daha çok kardeş) tercih edilir. Kardeşten alınamıyorsa HLA uyumlu olmak şartıyla başka biri donör olabilir. Allojenik kök hücre naklinde graft versus host reaksiyonu gelişme riski vardır. Bu reaksiyon, bağışıklık sisteminin yabancı dokuya karşı verdiği yanıt yani doku reddi anlamına gelir. Kardeşten yapılan kök hücre nakillerinde graft versus host reaksiyonu gelişme riski daha azdır.

Allojenik kök hücre naklinde, vericinin kanındaki bağışıklık sistemi hücreleri, alıcının hücrelerine saldırır. Bu esnada alıcının kanında dolaşan lösemik hücreleri de öldürmüş olur. Bu yönüyle allojenik kök hücre nakli otolog kök hücre nakline üstün gelmektedir.

Stj. Dr. İrem Dilan Erdem