Lavman Nedir?

Lavman bağırsakları boşaltmak amacıyla uygulanan tıbbi müdahaledir. Lavman kelimesi bu uygulama için gerekli ampul şırınga veya farmakolojik madde için de kullanılabilen ifadedir. 

Bağırsaklar içerisinde bulunan maddelerin rektuma doğru ilerletilmesi amacıyla peristaltizm adı verilen bir hareket sergiler. Lavman ilacı olarak da adlandırılan solüsyon bağırsak hareketlerinin hızlanmasını ve bağırsağın genişlemesini uyarır. Aynı zamanda yağlı bir yapıya sahip olan ilaç dışkının ilerlemesini ve atılmasını kolaylaştırır. 

Lavman Faydaları Nelerdir?

Lavmanın temel ve en önemli faydası bağırsakların boşaltılmasını ve temizlenmesini sağlamasıdır. Bunun dışında bazı kişiler lavmanın kilo vermeyi destekleyebileceğini, toksinleri ve ağır metalleri vücuttan uzaklaştırmaya yardımcı olabileceğini ve dolayısıyla cildi, bağışıklığı ve enerji seviyesini yükseltebileceğini savunmaktadır. Ancak lavmanın çok uzun yıllardır kullanıldığı modern tıpta bu gibi faydalar ile ilgili kanıt niteliği taşıyabilecek sonuçlara ulaşılamamıştır. 

Lavman Zararları Nelerdir?

Lavman uygulaması vücudun mineral ve elektrolit dengesini olumsuz etkilemektedir. Bu durum bağırsaktaki yararlı bakterilere zarar verebilir. Ameliyat öncesi lavman uygulanan hastalarda yapılan çalışmalar yararlı bakteriler üzerine geçici olumsuz etkileri destekler niteliktedir.  

Sık ve bilinçsiz lavman uygulaması (özellikle bilinci kapalı hastalarda) bağırsak delinmesine ulaşan sonuçlara ulaşabilmektedir. Lavman yalnızca tıbbi bir prosedürdür. Arınma ve tazelenme amacıyla halk arasında uygulanan kahve, limon suyu veya sirke lavmanları asidik yapılarından dolayı bağırsağa zarar verebilir. Bundan dolayı doktor onayı olmadan lavman uygulanmamalıdır.

Lavman Hangi Durumlarda Uygulanır?

Dışkı atılımını hızlandırmak ve bağırsakları boşaltmak amacıyla lavman uygulanmaktadır. Lavman uygulaması gerektiren başlıca durumlar şu şekildedir:

• Kabızlık: Kabızlık lavman uygulaması gerektiren durumların başında yer alır. Şiddetli kabızlığın acil tedavisinde kullanılabilen hızlı bir yöntemdir. Kabızlık tedavisi için ağız yoluyla alınan dışkı yumuşatıcı veya müshil ilaçları da kullanılabilmekle birlikte etki süresi bakımından lavman tercih edilebilir.
• Dışkı Kaçırma: Fekal inkontinans olarak da adlandırılan dışkı kaçırma problemi olan hastalar dışkılamayı kontrol edemezler. Bu hastalar uygun zaman ve mekanda lavman uygulayarak istenmeyen durumlarda dışkılamanın önüne geçebilirler.
• Kolonoskopi Öncesi: Kolonoskopi kalın bağırsak ve ince bağırsağın son kısmını incelemek amacıyla kullanılan tıbbi görüntüleme tekniğidir. Kolonoskopi sırasında bağırsakların boş olması gerekmektedir. Bu amaçla kolonoskopi öncesinde lavman uygulaması gerçekleştirilir.
• Karın Ameliyatı: Karın bölgesini ilgilendiren, özellikle bağırsaklarla yakından ilgili cerrahi operasyonlar öncesinde bağırsak temizliğini sağlamak amacıyla lavman uygulaması kullanılmaktadır.
• Kolon Görüntülenmesi: Kalın bağırsağın detaylı şekilde incelenmesini gerektiren durumlarda lavman kullanılabilmektedir. Burada amaç bağırsakları boşaltmak değil özel bir solüsyonun organ duvarını kaplamasını sağlamaktır. Baryum röntgen filmlerinde kontrast (parlaklık) oluşturur. Lavman yöntemiyle baryumlu bir çözelti bağırsağa gönderilerek röntgen görüntülemesi yapılır. 
• Bağırsak Hastalıkları: Lavman ilaçları kan dolaşımına katmanın farklı bir yöntemi olarak kullanılabilir. Özellikle oral yoldan uygulanamayan ilaçlar bağırsağa lavman yoluyla enjekte edilebilir. Sık kullanılan bir yöntem değildir. Bir diğer ilaç uygulaması ise ülseratif kolit gibi bağırsağı ilgilendiren hastalıklarda steroid gibi ilaçların uygulanmasıdır. Bu sayede ilaç doğrudan sorunlu bölgeye uygulanmış, kan dolaşımı az miktarda geçmiş olur. Bu yöntem ilacın etkinliğini artırırken yan etkilerini azaltmaya yardımcı olur.

Lavman Çeşitleri Nelerdir?

Lavman uygulanacak işlemin türüne ve amacına göre farklı çeşitlere sahiptir.

Alçak Seviye Lavman

Alçak seviye lavman kalın bağırsağın son kısmı ve rektumu içerisine alan bir uygulamadır. Daha az sıvı kullanılarak bu bölgelerin uyarılması ve boşaltılması amaçlanmaktadır. Uygulanan sıvı miktarı düşük olduğundan dolayı kısa sürede tamamlanabilir.

Yüksek Seviye Lavman

Yüksek seviye lavman kalın bağırsağın büyük kısmını temizlemek amacıyla kullanılır. Kullanılan sıvı miktarı ve ekipmanlar alçak seviye lavmandan farklıdır. İşlem süresi daha uzundur.

Baryumlu Lavman

Çeşitli kolon hastalıklarında ileri görüntüleme elde etmek amacıyla kullanılan lavman tekniğidir. Yalnızca hastane ortamında uygulanabilir. Lavman sonrasında hastanın röntgenleri çekilir ve incelenir.

İlaçlı Lavman

İçerisinde çeşitli ilaçlar bulunan lavmanlardır. Bağırsağın inflamatuar hastalıklarında ve paraziter hastalıklarda içerisinde farmakolojik etken madde bulunduran lavmanlar anüs yoluyla doğrudan bağırsağa uygulanabilir. 

Lavman Nasıl Yapılır?

Lavman çeşitli durumlarda hastane ortamında uygulanabilmekle birlikte genellikle sürekli uygulama gerektiren durumlarda hasta evde kendi kendine gerçekleştirebilir. Lavman prosedürü uygulanacak işleme göre farklılık göstermektedir.

Hastanede Lavman Uygulaması

Acil durumlarda veya tıbbi girişimler öncesi lavman uygulaması hekim tarafından gerçekleştirilir. Hekim tarafından uygulama öncesinde beslenme düzeninde değişiklik yapılması istenebilir. Bunun dışında ön bir hazırlık gerektirmemektedir.

Uygulama için uygun bir ortama alınan hasta alt kıyafetlerini çıkararak sedyeye sol yanı üzerine uzanır ve sağ bacağını karnına doğru çeker. Buna lateral dekübit pozisyonu adı verilmektedir. Hekim hasta mahremiyeti için uygulama dışında kalan bölgeleri örtü ile kapatır.

• Lavman uygulaması için ilk adım dijital rektal muayene yani rektal tuşedir. Hekim işaret parmağına uygun lubricant (kayganlaştırıcı) bir madde sürerek anüs ve rektumu muayene eder. Bu işlemin amacı lavman uygulamasına engel olabilecek çeşitli durumların tespit edilmesidir.
• Ardından uygulanacak lavman türüne göre uygun ekipmanlar hazırlanır. Alçak seviye lavman balon bir şırınganın içerisinde bulunan 150 ml civarı sıvıdan oluşmaktadır. Sıvı tek seferde makattan içeri uygulanır.
• Yüksek seviye lavmanlarda 1-1.5 litre sıvı kullanılmaktadır. Seruma benzer bir sistemle uygulanır. Yüksek bir bölgede asılı duran sıvı torbasından anal kanal içerisinde sıvı akışı sağlanır. 
• Baryumlu veya ilaçlı lavmanlarda da uygulamaya göre değişen miktar ve özellikte sıvılar bağırsak içerisine enjekte edilir.
• Eğer baryumlu lavman uygulaması ise hastanın röntgenleri çekilir. Boşaltıcı lavman uygulanıyorsa hastanın kendini en az 10 dakika (bazı durumlarda daha uzun) tutması ve ardından tuvalete gitmesi istenir.

Evde Lavman Uygulaması

Evde lavman uygulaması hem hasta mahremiyeti açısından hem de tekrarlayan uygulamalarda hastaneye gitmeye ihtiyaç bırakmadığından dolayı avantajlıdır. Ancak kendi kendine lavman uygulaması öncesinde uzman bir sağlıkçıdan detaylı bilgi ve eğitim alınması gerekmektedir. 

Evde lavman seti sıvı torbası, hortum ve başlıktan oluşmaktadır. Uygulama için tuvalete yakın bir mesafede bulunmak (ideal olarak banyo) ve olası risklere karşı etrafa havlu ve benzeri örtüler örtmek gerekecektir. Kişi bir havluyu da elinin altında kullanıma hazır olarak tutabilir.

• Lavman seti içerisinde bulunan torbaya belirtilen miktarda ılık su   konur ve çözelti hazırlanır. Bu esnada hortumdan sıvı akışını kontrol eden kelepçenin kapalı olduğundan emin olunmalıdır.
• Torbayı yüksek bir bölgeye asılmalıdır. Ardından kelepçe bir miktar açılarak hortum içerisindeki hava boşaltılır.
• Kişi yere sol yanı üzerine uzanarak dizlerini kendine doğru çeker. 
• Hortumun başlık kısmına set içerisinde bulunan kayganlaştırıcı yağ sürülmelidir.
• Anatomik yapıya uygun şekilde, hortumun başlık kısmı doğru gelecek şekilde makat içerisinde ilerletilir. Belirtilen üzere 10 cm kadar bir ilerleme yeterli olacaktır. Başlığın az veya çok ilerletilmemesine dikkat edilmelidir. 
• Kelepçe açılarak torbadaki tüm sıvı boşalana kadar beklenir. 
• Uygulamanın türüne göre belirli bir süre beklemek gerekecektir. Ardından tuvalete gidilebilir.

Hamilelikte Lavman Yapılır Mı?

Gebelikte ortaya çıkan fizyolojik değişiklikler ve büyüyen bebeğin bağırsaklar içerisinde oluşturduğu baskı kabızlık sıklığını artırmaktadır. Kabızlığın ortadan kaldırılması amacıyla hamilelikte lavman bazı dönemlerde uygulanmamalıdır. Özellikle gebeliğin ilk ve son 3 ayında lavman uygulaması hekim tarafından gerekli görülmediği sürece uygulanmamalıdır. İlk 3 aydaki lavmanlar düşükleri, son 3 aydaki lavmanlar ise erken doğumları tetikleyebilmektedir. 

Hamilelik döneminde anne adayları kabızlıkla mücadele amacıyla beslenme düzeninde değişiklikler yapabilir ve doktor kontrolünde bazı ilaçları kullanabilir. Hamilelik döneminde probiyotik kaynağı yoğurt, yüksek lifli besinler, kuru kayısı, kuru erik, kuru incir kabızlığa karşı tüketilebilecek besinlerdir. Ayrıca egzersiz kabızlıkla mücadelede önemli bir yardımcıdır. Şikayetlerin devam etmesi durumunda doktora başvurulmalıdır.

Bebeklerde Lavman

Bebeklerde lavman uygulaması yetişkinlerden farklı değildir. Özellikle kabızlığın rahatlatılmasında etkili bir yöntemdir. Ancak bebeklerde kabızlık tanısı koymak ancak uzman bir doktor tarafından gerçekleştirilebilir. Bebeklerin günde birkaç kez dışkılaması normal olduğu gibi birkaç günde bir dışkılaması da normal olabilir. 

Bebeklerde lavman uygulamasında yetişkinlerden farklı olarak sıvı miktarları düşük, ekipmanlar bebeğin yapısına uygundur. Yetişkin için hazırlanmış lavman setinin bebeğe uygulanması ölümle sonuçlanabilecek ciddi bir sorundur. Bebeklerde lavman zararları uygun şekilde uygulanması durumunda yetişkinlerdeki ile aynıdır. Ancak bebeklerin narin yapılarından dolayı kolaylıkla zarar görebileceği unutulmamalıdır.

Lavman Yan Etkileri Nelerdir?

Uygun şartlar altında gerçekleştirilmiş lavman uygulamasının riskleri son derece azdır. Uygulaması sırasındaki hatalara ve kişisel özelliklere bağlı olarak ortaya çıkabilecek lavman yan etkileri şu şekildedir:

• Lavman uygulamasının en yaygın yan etkisi anal kanal ve rektum dokularının zarar görmesidir. Bazı kişilerde anal hassasiyete bağlı olarak uygulama sırasında zorlanılabilir. Lavman başlığının sert bir şekilde ilerletilmesi dokulara zarar verecektir. Bu durum başlıkta veya dışkıda kan, ağrı oluşması gibi sorunlara yol açar. Eğer uygulama sırasında başlığın ilerletilmesinde zorluk yaşanıyorsa işlem bırakılmalıdır.
• Lavman uygulaması sırasında bağırsak hasarı bu gölgede enfeksiyonlara sebep olabilir. Ayrıca bağırsağın delinmesi durumunda enfeksiyon karın içerisinde ilerleyerek hayatı risklere sebep olabilir.
• Lavman ekipmanlarının doğru şekilde steril edilmemesi bazı bulaşıcı hastalıklara sebep olabilir.
• Nadir olarak görülen sorunlardan biri pıhtı oluşumudur. Kan damarlarının aşırı zarar görmesi sonucunda oluşan kan pıhtıları kan dolaşımına katılarak çeşitli sorunlara sebep olabilir.