Konjonktivit

Konjonktivit (Göz Nezlesi) Nedir?

Konjonktiva, göz kapağınızın arka yüzünü ve skleranın (gözün beyaz kısmı) ön yüzünü örten zar biçimindeki yapıdır. Konjonktivanın bakteriyel, viral veya alerjik sebeplerden dolayı iltihabına ise konjonktivit denilmektedir.

Konjonktivadaki inflamasyona (iltihaplanma) bağlı oluşan görüntüden dolayı kırmızı veya pembe göz olarak da bilinmektedir. Göz nezlesi ise genellikle halk arasında kullanılan bir tabir olup mevsimsel kaynaklı ya da alerjene çok duyarlı hastalarda görülen alerjik konjonktivittir.

Konkjontivit (Göz Nezlesi) Belirtileri

Konjonktivada bulunan küçük kan damarlarının inflamasyon (yangı, iltihap) sebebiyle belirginleşmesi ve gözlerin kızarması konjonktivitin başlıca belirtilerinden biridir. Göz ve çevresinde şişlik, gözyaşı bezlerinin aşırı çalışmasıyla gözlerde sulanma, artmış sulanma yüzünden çapaklanmanın fazla olması ve buna bağlı hastaların sabah uyandığında gözlerini açmakta zorlanma gibi bulgular diğer başlıca belirtilerdir. Tek gözde başlayan konjonktivit genellikle 1-2 gün içinde diğer göze de bulaşarak aynı belirtilere neden olur.

• Akut bakteriyel konjonktivitte başlıca belirtilere ek olarak gözde yanma, batma hissi olabilir. İlk olarak sulu başlayan akıntı daha sonra iltihaplı bir akıntıya dönüşür. Bu akıntının iltihaplı tarzda olması bakteriyel etken düşünülmesinde önemli bir bulgudur. Gonokokal konjonktivitte ani başlayan yoğun peynirimsi tarzda akıntı tariflenmektedir. Meningokokal konjonktivitte enfeksiyon tüm vücutta yaygın olup sepsis, menenjit gibi sistemik belirtiler de görülebilir.
• Erişkin klamidyal konjonktivit diğer bakteriyel konjonktivitlerden farklı olarak subakut veya kronik gidişli olma eğilimindedir. Gözde bulunan enfeksiyon nedeniyle preauriküler (kulak önü) lenfadenopatiye (lenf bezi büyümesi) rastlanabilir. Enfeksiyon ilerleyerek kornea iltihabı, kornea ülserine ve kornea delinmesine neden olabilir.
• Viral konjonktivitlerinen sık görüleni adenoviral konjonktivit olup salgınlar yapabilir. Viral konjonktivit ayrımında genel bulgulara ek olarak fotofobi (ışık hassasiyeti) önemli bir belirtidir. Kemozis (konjonktiva şişkinliği) ve göz kapağı ödemi görülebilir. Bu bulgulara kulak önü lenf bezi büyümesi, kornea dokusunun iltihaplanması eşlik edebilir.
• Alerjik konjonktivitlerde ise göz dışı bulgular hastalığa eşlik eder. Akut alerjik konjonktivitte kaşıntı atakları, hapşırma, burun akıntısı en sık görülen belirtileridir. Diğer alt tipler Vernal, Atopik ve kontakt lens kullanımına bağlı oluşan Dev papiller konjonktivittir. Bakteriyel ve viral konjonktivitten farklı olarak bu belirtilerin durduğu hastanın kendini iyi hissettiği fakat tekrardan kendiliğinden bu belirtilerin başladığı dönemler yaşanmaktadır. Bunlara kemozis (konjonktiva şişkinliği) eşlik edebilir.
• Alerjik ve bakteriyel konjonktivitlerde göz kapaklarının altındaki dokuda papül olarak isimlendirilen ortasında damar yapılarının bulunduğu kabarık lezyonlar oluşur. Bunlara papiller konjonktivit de denilmektedir.
• Viral ve erişkin klamidya konjonktivitinde ise göz kapaklarının altındaki dokuda folikül olarak isimlendirilen lenfoid hiperplazisinin (hücre sayısında artış olmasıyla büyüme) neden olduğu lezyonlar görülür. Bunlara da foliküler konjonktivit denir. 

Konjonktivit (Göz Nezlesi) Nedenleri Nelerdir?

Konjonktivitler en sık enfeksiyon ve alerji nedeniyle oluşmaktadır. Bakteriyel ve viral etkenlerden daha sık görüleni genellikle viraldir. Göze kimyasal madde sıçraması veya yabancı cisim kaçması da konjonktivit sebepleri arasında sayılabilir.

• Akut bakteriyel konjonktivitten sıklıkla üst solunum yolu etkenleri (h.influenza, s.pnömonia, s.aureus, m.catarrhalis) sorumludur. Gonokokal konjonktivitte n.gonorrhea, meningokokal konjonktivitte n.meningitidis, erişkin Klamidyal konjonktivitte c.trachomatis etkenleri rol oynamaktadır.
• Viral konjonktivitler içinde en sık görülen adenoviral konjonktivittir. Bir diğer viral konjonktivit akut hemorajik konjonktivittir. Bu alt tipin etkenleri olarak enterovirus, coxsackievirus, herpes simpleks virüs görülmektedir. Diğer viral konjonktivit etkenleri olarak varicella zoster virus, molluscum contagiosum virus sayılabilir.
• Alerjik konjonktivitlere genellikle mevsim geçişleri, polenler, ev tozları, hayvan kılları, ev deterjanları veya parfümler sebep olabilir. Alerjik konjonktivitlerin sık görülen 3 tipi akut, vernal ve atopik alerjik konjonktivittir. Akut genellikle mevsim geçişlerine bağlı ya da polen, ev tozu gibi geçici sebepli durumlarda görülür. Vernal konjonktivit hastaların Ig E ve diğer immün sistem mekanizmalarındaki aşırı reaksiyon sonucu görülen tipidir. Atopik konjonktivit klinik olarak vernal konjonktivite benzeyen ama daha ağır seyreden alerjik konjonktivit tipidir.

Kontakt lens kullanan kişilerin lens temizliğine özen göstermemesi, temizlemede kirli sular kullanması ve lensi uzun süre gözünde bulundurması konjonktivite neden olabilir.

Yenidoğan konjonktiviti denilen hastalık ise doğum esnasında anneden çocuğuna bulaşan enfeksiyonlar sonrasında görülür. Bunlar genellikle bakteriyel (c.trachomatis, n.gonorrhea, s.aureus) kaynaklıdır.

Konjonktivit (Göz Nezlesi) Teşhisi

Çoğu durumda hastanın anlattığı belirti ve şikayetler doktorun aklına konjonktivit tanısını getirmektedir. Buna ek olarak doktorun belirtilerin ayrıntısını, süresini sorgulaması tanıyı destekler. Fizik muayenede hastanın konjonktivaları, göz kapakları, preauriküler (kulak önü) lenf bezleri incelenir. Göz polikliniklerinde bulunan biyomikroskop kullanılabilir. Özellikle yabancı cisme bağlı olduğu düşünülen konjonktivitlerin teşhisinde ve yabancı cismin çıkarılmasında oldukça yardımcı olmaktadır.

Kesin etkenin belirlenemediği, tedaviye yanıtsız durumlarda veya hastanın ek belirtileriyle ve hastalık hikayesiyle şüpheye düşülen durumlarda gözyaşından örnek alınıp kültür analizi için gönderilebilir.

Konjonktivit (Göz Nezlesi) Tedavisi

Konjonktivitlerin tedavisi yapılan fizik muayene ve alınan hasta öyküsünden hareketle belirlenen etkene yönelik planlanır. Buna ek olarak belirtilere yönelik suni gözyaşı kullanılması tavsiye edilir. Göz kapaklarının ıslak bir bezle temizlenmesi, sıcak veya soğuk kompres uygulaması da göz doktorunun önerileri doğrultusunda yapılmalıdır.

• Akut bakteriyel konjonktivit tedavisinde geniş spektrumlu (pek çok bakteri türüne etki eden) antibiyotik göz damlası ve göz merhemi reçete edilir. Bu tedaviyi en az 5-7 gün aksatmadan uygulamak gerekmektedir.
• Gonokokal konjonktivit tedavisinde mutlaka antibiyotik iğne kullanılır. Ek olarak antibiyotik göz damlası reçete edilir.
• Meningokokal konjonktivit ve erişkin klamidyal konjonktivitte antibiyotik göz damlasına ek olarak sistemik hastalıktan korumak amacıyla oral antibiyotik de reçete edilir.
• Viral konjonktivitlerde belirtilerin giderilmesine yönelik olarak tedavi uygulanır. Suni gözyaşı, soğuk kompres uygulamaları doktor tarafından önerilebilir. Ek olarak iltihabı baskılaması açısından non-steroid anti-inflamatuvar (steroid olmayan yangı önleyici) göz damlası reçete edilir.
• Alerjik konjonktivitlerde neden olan etken ortadan kaldırılmalı veya etkenden uzaklaşmaya çalışılmalıdır. Tedavide antihistaminikler, kombine antihistaminikler ve düşük etkili steroidler kullanılmaktadır.
• Yenidoğan konjonktivitinde ise antibiyotik göz damlası ve göz merhemi tedavide kullanılır. Etken cinsel yolla bulaşan hastalık kaynaklıysa anne ve babaya sistemik tedavi verilebilir.

Konjonktivit (Göz Nezlesi) Tedavi Edilmezse

Akut bakteriyel konjonktivit ve viral konjonktivitlerden kaynaklanan komplikasyon görülme olasılığı düşüktür. Gonokokal, meningokokal, klamidyal ve yenidoğan konjonktivitleri tedavi edilmediği takdirde çok daha ciddi komplikasyonlar oluşabilmektedir.

Gonokokal konjonktivitler tedavi edilmediği zaman enfeksiyonun ilerleyerek kornea tutulumu yapması olasıdır. Korneada ülser (doku kaybına bağlı yara), perforasyon (delinme, yırtılma) oluşturabilir. Bu durumda hastanın görme kaybı şikayetleri de olacaktır.

Meningokokal konjonktivit tedavi edilmediği takdirde enfeksiyon etkeni sistemik hastalığa yol açabilir. Bunlardan en korkulanı beyin ve omuriliği kaplayan zarların enfekte olmasıyla ortaya çıkan menenjit tablosudur. Menenjit, hastanın yaşamını tehdit eden bir hastalıktır.

Erişkin klamidyal konjonktivitte keratit (kornea iltihabı) ve pannus (kornea üzerinde patolojik olarak gelişen görmeyi zorlaştıracak düzeyde yüzeyel damarlanma) gelişebilir. Bu durumlar hastada görme kaybına neden olacaktır.

Yenidoğan bebeklerin bağışıklık sistemi tam gelişmediği için enfeksiyon kaynaklı hastalıkları çok ciddi seyredebilir. Etkene yönelik olarak bebeklerde pnömoni (zatürre) gelişebilir. Ek olarak keratit (kornea iltihabı), kornea ülseri (doku kaybına bağlı yara) ve perforasyonu (delinme, yırtılma) görülebilir.

Konjonktivite (Göz Nezlesi) Ne iyi Gelir?

Bir gözde başlayan konjonktivit genellikle 1-2 gün içinde diğer göze de bulaşarak hastalık yapacaktır. Dikkatli ve temiz bakımı yapıldığında bulaş ihtimali azalmaktadır. Bu yüzden temiz bir ıslak bezle hasta olan gözü ve çevresini temizlemek konjonktivitin diğer göze bulaşmasını önleyebilir.

Hastalanan gözün dinlendirilmesi, ışıktan uzak tutulması rahatsızlık ve ağrı hissini azaltmaya yardımcı olacaktır. Bunun için tek kullanımlık sadece bir gözü kapatan göz bantları kullanabilir. Bu bantları uzun süre kullanmaktan kaçınmalı ve kirlendiğinde kullanmaya devam edilmemelidir.

Gün içinde istemsiz olarak elleriniz gözünüze temas edebileceğinden sık sık ellerin yıkanması tavsiye edilir. Kullanılan havlu veya bezler günlük olarak yıkanmalı ve hastalık süresince başkasıyla paylaşılmamalıdır.

Konjonktivite (Göz Nezlesi) Ne İyi Gelmez?

Konjonktivit olan göz dış etkenlere karşı son derece hassaslaşmıştır. Bu yüzden tozlu, dumanlı ortamlar ve şiddetli ışık hastaların şikayetlerinde şiddetlenmeye neden olabilir.

Temizliğine dikkat edilmediği takdirde sağlıklı olan göze bulaşması kaçınılmazdır. Havlu, bez gibi temizlik amaçlı kullandığı eşyaların başkasıyla paylaşılması durumunda konjonktivitin bulaşabileceği unutulmamalıdır.

Konjonktivit (Göz Nezlesi) İlaçları

Genel olarak bakteriyel konjonktivitlerde geniş spektrumlu antibiyotik göz damlası ve göz merhemi reçete edilmektedir. Antibiyotik olarak netilmisin ve kloramfenikol sık tercih edilmektedir. Netilmisin çocuklarda kullanabilmektedir. Göz merhemi olarak sıklıkla fusidik asit etkeni tercih edilir. Merhemin gün içinde kullanımı zor olduğundan gece yatmadan uygulanması tavsiye edilir.

Viral konjonktivitlerde korneaya bulaş gibi komplikasyonlar görülmediği sürece suni gözyaşı, non-steroid anti-inflamatuvar göz damlası reçete edilmektedir. Ciddi vakalarda immünsüpresif ilaç ve antiviral tedavi uygulanmaktadır. Siklosporin bağışıklık sistemini baskılayarak inflamasyonu (yangıyı) azaltmak amaçlı, gansiklovir viral etkene yönelik tedavi amaçlı kullanılan etkenlerdir.

Alerjik konjonktivit tedavisinde antihistaminikler, mast hücre stabilizatörleri, bu iki grubun kombine edildiği ilaçlar ve steroidler kullanılmaktadır. Sodyum kromoglikat ve lodoksomid sık kullanılan mast hücre stabilizatör etkenleridir. Antihistaminik olarak epinastine ve emedastine, steroid olarak ise florometalon tercih edilebilir.

Yenidoğan konjonktivitinde bebeğin etkene yönelik kültür sonucu gelene kadar netilmisin etkenli antibiyotik göz damlası kullanılabilir. Daha sonra kültür sonucuna göre eritromisin oral veya topikal (bölgesel), seftriakson iğne reçete edilebilir. Etken n.gonorrhea veya c.trachomatis çıkması durumunda anne ve babanın da sistemik tedavi olması gerekmektedir.

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Çocuklarda Konjonktivit (Göz Nezlesi)

Çocuklar büyüdükçe vücutları ve bağışıklık sistemleri birçok yeni etkenle tanışır. Genellikle çocukluk yaşlarında eğer varsa vücutta alerjen maddelere rastlanabilir. Ailesinde herhangi bir alerji öyküsü varsa çocuklarda da genetik olarak yatkınlık olabilir. Bu duruma atopi denir. Atopi öyküsü olan çocuklarda atopik konjonktivit görülme ihtimali vardır.

Atopik konjonktivit semptomları diğer alerjik konjonktivitlere göre daha ağır seyredebilir. Gözler ve göz kapakları kızarmış, şişmiş ve genellikle kaşınma şikayeti yüzünden tırnak izleri şeklinde yaralar oluşmuş olabilir. Göz kapağının bu yaralar sebebiyle enfeksiyon kapması ve blefarit (göz kapağı iltihabı) gelişmesi olasıdır. Bu nedenle atopi öyküsü bulunan çocukların konjonktivit geçirmesi durumunda mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Bebeklerde Konjonktivit (Göz Nezlesi)

Yenidoğan döneminde görülen konjonktivite neonatal konjonktivit veya yenidoğan konjonktiviti denilmektedir. Doğum esnasında anneden çocuğuna enfeksiyon bulaşması sonucu 1 ay içinde ortaya çıkan konjonktivitler yenidoğan konjonktiviti olarak değerlendirilir.

Yenidoğanın bağışıklık sistemi tam olarak gelişmediği için hastalık ciddi seyredebilir. Konjonktivitten korumak amaçlı yenidoğanlara doğum sonrasında antibiyotikli merhem uygulanmaktadır.

Yenidoğan konjonktiviti görülmesi durumunda etken hemen tespit edilmeli ve ona yönelik tedavisine başlanmalıdır. Tedavi edilmediği takdirde kornea ülseri (doku kaybına bağlı yara) ve perforasyonu (yırtılma) görülebilir.

Konjonktivit (Göz Nezlesi) için hangi doktora gidilmeli?

Çoğu konjonktivit dikkatli göz bakımıyla veya kendiliğinden iyileşir ve uzun dönemde görülecek komplikasyonlara yol açmaz. Konjonktivit tanı ve tedavisi için Göz Hastalıkları uzman doktoruna başvurmak gerekmektedir.

Gözlerde çok fazla kırmızı alan olması, ağrısının artması ve diğer belirtilerin kötüleşmesi, bulanık görme ve özellikle görme kaybı yaşanması durumunda uzman doktora danışılmalıdır.

Kanser hastaları, immün sistemini baskılayan hastalığı olanlar (HIV) veya immün sistemini baskılayıcı ilaç kullananlar belirtilerin kötüleşmesini beklemeden Göz Hastalıkları doktoruna başvurmalıdır.