Kolostomi Nedir?

Kolostomi kalın bağırsak üzerinde bulunan bir açıklık ya da cerrahi bir prosedür olarak nitelendirilebilir. Kalın bağırsak üzerindeki açıklık; ön karın duvarında bulunan bir insizyondan (keşiden) kolonun sağlıklı olan ucunun çizilmesi ve bu ucun yerine dikilme vasıtası ile oluşturulur. Bu açıklık, genellikle bağlanan bir ostomi sistemi ile birlikte, biriken dışkıların vücuttan atılabilmesi amacı altında alternatif bir yöntem ya da yol sağlar.

Ostomi sistemi ise; tıp literatüründe aynı zamanda stoma adı ile de bilinmektedir. Stoma ya da bir diğer ismi ile ostomi; ağız şeklinde bir yapıdır. Geçirilen bazı rahatsızlıklar veyahut yaralanmalara bağlı olarak sindirim sistemi görevini olması gerektiği gibi yerine getiremeyebilir. Bu durumlarda dışkının vücuttan atılmasına alternatif bir yol sağlayabilmek için kalın bağırsağın ucu cildin yüzeyine cerrahi bir operasyon ile yönlendirilir. Cildin yüzeyine getirilen kalın bağırsak kolonuna kolostomi adı verilir. Kolostomi kalıcı veya geçici olarak yapılabilir.

Kolostominin Gerekli Olduğu Durumlar

Kolostomi yapılmasını gerekli kılan farklı farklı durumlar mevcuttur.

Bu durumları geçici kolostomi için;

• Kalın bağırsakta tıkanıklık meydana gelmesi
• Bağırsakta meydana gelen herhangi bir yaralanma
• Bağırsakta meydana gelen herhangi bir delinme
• Doğumsal bağırsak anomalisinin varlığı
• Genetik – kalıtımsal bağırsak anomalisinin (olması gereken şekilde olmaması ve işlevini beklenen şekilde yerine getirememesi durumu) varlığı
• Bağırsak operasyonu geçirilmiş olunması ve iyileşme sürecinin hızlandırılmasının gerekliliği
• Anüste – makatta meydana gelen yaralanmalar veya ciddi rahatsızlıkların varlığı şeklinde sıralamak mümkündür.

Kalıcı kolostomi için ise;

• Anüsün – makatın çıkarılmasının gerekli olduğu hastalıkların varlığı
• Tıp literatüründe rektum ismi ile bilinen kalın bağırsağın son kısmının ve anüsün – makatın birlikte çıkarılmasının gerekli olduğu durumlar
• Anüsü – makatı kontrol etmek ile görevli olan kasların görevlerini yerlerine getirememeleri ve bu duruma sebebiyet veren hastalıkların varlığı
• Kalın bağırsağın özellikle son kısmında kalıcı bir rahatsızlığın söz konusu olması şeklinde sıralanmaktadır.

Stomanın Amacı ve İşlevi

Normal şartlar altında ağızdan alınan yani tüketilen besinlerin sindirim işlemi tamamlandıktan sonra, yararlı haldeki besin maddeleri emilir ve emilim ile birlikte kana da karışır. Bu işlemden geriye kalan artık gıdalar, kalın bağırsağa geçerler ve makat vasıtası ile atılarak vücudun dışına çıkarlar. Bazı hastalıkların tedavisinde ise karın bölgesinin içerisinde bulunan bağırsakları, karın bölgesinin olduğu cilt üzerinde ağızlaştırmak yani bir çıkış ağzı haline getirmek gereklidir. Bu durumda sindirim işleminin tamamlanması ile birlikte geride kalan gıda kalıntıları yani gaita (dışkı), karın üzerindeki ve cilt yüzeyinde oluşturulan bu yapay ağızdan dışarıya atılır ve stoma yerine yapıştırılan bir torba yardımı ile gıda artıklarının toplanması sağlanır. Makat (anüs) üzerinde gaita ya da diğer adı ile dışkı çıkışını kontrol etmekle görevli kaslar mevcuttur. Ancak bu kaslar kolostominin yapılması ile oluşturulan stoma yerinde yoktur. Bu sebeple bağırsak hareketleri kontrol altında tutulamadığı için dışkı çıkışı da kontrol edilemez haldedir. Yani kolostomili hasta bireyin kontrolü dışında sürekli olarak dışkı çıkışı söz konusu olabilir. Bu dışkıyı toplayabilmek amacı ile de ostomi torbası kullanılmaktadır.

Kolostomi Türleri ve Dışkı 

Kolostomi sonrası stoma genellikle vücudun karın bölgesinin sol alt kısmında açılmaktadır. Kolostomiler, kalın bağırsak üzerinde açılma nereden yapıldı ise ona göre isim alırlar. Bu isimler;

• Yatay kolostomi (transvers kolostomi)
• Çıkan kolostomi (assenden kolostomi)
• Sigmoid kolostomi
• İnen kolostomi (dessendan kolostomi) şeklindedir.

Stomanın açıldığı yere göre tahliye edilecek olan dışkının da rengi değişiklik göstermektedir. Stoma makat (anüs) bölgesinden ne kadar uzak olur ise dışkı da o kadar sulu kıvamda olacaktır. İnen kolon ve sigmoid kolonda dışkı daha katı, yatay kolon ve çıkan kolonda ise dışkı oldukça ve daha suludur.

Kolostomi Torbası

Kolostomi torbası normal şartlar altında bağırsaklar tarafından anüs (makat) üzerinden tahliyesi sağlanan dışkının, stoma yerinden tahliyesi esnasında kullanılan tıbbi nitelikli bir torbadır.

Kolostomi torbasının kullanımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta uygun çapta olması ve bununla birlikte adaptör kullanımıdır. Kullanılacak olan adaptörün açıklığı stoma ile uygun ölçülerde olmalıdır. Kolostomi adapörü üzerindeki açıklık stomadan geniş bir halde ise stoma etrafında sızıntı olmasına ve tahriş yaşanmasına neden olabilir. Bu sebeple; stoma çevresi düzenli olarak ölçülmeli ve gerekli tedbirler alınmalıdır. Stoma ameliyat sonrasında ödemlidir fakat zaman içerisinde küçülür. Bu yüzden de kullanılan adaptörün delik çapı, daha sonraki zamanlarda kullanılacak olan torbanın delik çapından bir tık daha büyük olacaktır. Stoma çevresini, üzerinde ölçek bulunan ve diyagram ismi verilen stoma ölçerler ile ölçmek mümkündür.

Kolostomi torbaları kokuyu önlemek amacı ile özel tasarlanmış haldeki materyallerden yapılmıştır ve cilt yapısına uygun haldedir. Genellikle incedir ve giyilen kıyafetlerin altında fark edilmeyen bir yapıya sahiptir.

Farklı çeşitlerde kolostomi torbaları bulunmaktadır. Bunlar;

• Tek kullanımlık torbalar
• Boşaltmalı torbalar
• Tek parça torbalar
• İki parça torbalar şeklindedir.

Tek kullanımlık torbalar genellikle boşaltma işlemi yapmak istemeyen hastaların tercih ettiği türdür. Gün içerisinde değişimi yapılarak atılır.

Boşaltmalı torbalar klemp vasıtası ile alttan veya kendiliğinden kapanabilen torbalardır ve boşaltım yapılması gereklidir.

Tek parça torbalar adaptör ve torbanın birleşiminden oluşmaktadır. Uzun süreli kullanım için oldukça uygundur ve sıklıkla tercih edilir.

Son olarak iki parça torbalar ise; torba ile adaptörün birbirinden ayrı olduğu türdür. Boşaltımı alt kısmından kolaylıkla yapılmaktadır.

Kolostomi torbalarının fiyatları çeşidine, kullanım süresine, boyutuna ya da temin edildiği yere göre değişiklik göstermektedir. Kolostomi torbasının SGK tarafından ödemesi ise uzman bir hekim tarafından düzenlenen rapor aracılığı ile ve rapor üzerinde koyulan teşhis, gerçekleştirilen cerrahi işlemin ismi, kullanılacak olan malzemenin türü ile kullanım süresi ve günlük miktarı uygun bir şekilde belirtilmesi koşulu ile gerçekleştirilmektedir.

Kolostomi Torbası Kullanımı

Kolostomi ile stoma oluşturulduktan sonra alanında uzman bir cerrah veyahut enterostomal terapist adı verilen bir stoma hemşiresi tarafından kolostomi torbasının nasıl kullanılacağı hasta kişiye öğretilmektedir. Kolostomi hemşirelik bakımı gereklidir. Bu sebeple bu bakımı evde gerçekleştirebilmek adına; eğitimin alınması oldukça önemlidir. Kullanılan torbanın özelliklerine göre, değiştirilme şekli ve kullanım süresi de farklılık gösterebilir. Genellikle 24 saat ile 72 saat arasında kullanıma uygun olan torbalar tercih edilmektedir ve bu süre içerisinde kontrolü sağlanarak yarısı dolduktan sonra değiştirilmesi uygun olacaktır. Böylelikle herhangi bir sızıntı ya da adaptörden ayrılma durumu söz konusu olmayacaktır.

Kolostomi Torbası Değişimi

Kolostomi torbasının değişiminin yapılması için öncelikle aşağıdaki maddelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sebeple maddelerde belirtilen şeylerin hazır hale getirilmesi gerekmektedir.

• Çöp poşeti
• Eldiven
• Ostomi torbası kemeri
• Adaptör ve torbası
• Koku giderici bir madde
• Ilık su aracılığı ile ıslatılmış pamuk veyahut ıslak mendil
• Eğri uçlu bir makas
• Stoma pastası
• Kağıt havlu veya peçete
• Stoma pudrası
• Bariyer spreyi

Yukarıda belirtilen malzemeleri hazırladıktan sonra;

1. Cildinizi temizleyin.
2. Diyagram kullanarak stoma çevresini ölçün ve en uygun çapı belirleyin.
3. Adaptörünüzü uygun olan çapa göre hazırlayın.
4. Stoma pastasını adaptörün iç bölümüne sürün. Az veya fazla olmamasına özen gösterin.
5. Cilt üzerine adaptörü yapıştırın.
6. Kolostomi torbasını adaptöre entegre edin ve klempin iyi kapatıldığından emin olun.

Kolostomi İrrigasyonu

Kolostomi irrigasyonu; açılmış olan stoma yardımı ile kalın bağırsağın içerisinde özel bir sıvı verilmesi ve verilen sıvı ile bağırsağın içerisinde bulunan gaz, dışkı, parazit, bakteri ve benzeri şeylerin tamamı ile tahliye edilmesi durumudur. Uzman bir kişi tarafından yapılması gerekli ve önemlidir.

Kolostomi Sonrası Yaşam Kalitesi

Birçok insan kolostomi torbası ile birlikte yaşamanın hiçbir zaman daha önceki gibi olmayacağına inanmaktadır. İlk başlarda kolostomi torbası ile yaşam, kolay olmayan ve alışılması zor bir durum gibi gelse de zaman içerisinde bireyler kendilerini bu duruma adapte ettikçe; kolostomi torbası öncesi yaşam standartlarına geri dönebilirler.

Kolostomi torbası kullanan bireyler kendileri dile getirmedikleri sürece dışarıdan bakıldığında durumlarının anlaşılması mümkün değildir. Özel bir yapıya sahip olan kolostomi torbası, kokuya neden olmadığı gibi görüntüde de bir değişikliğe yol açmaz. Bu sebeplerden dolayı, yaşam kalitesinin düşmesi söz konusu değildir denebilir.

Kolostomi Ameliyatı Sonrası Kolostomi Hastaları

Kolostomi hastaları; içerisinde bulundukları sağlık probleminden dolayı sosyal, fizyolojik ve buna ek olarak da psikolojik sorunlara sahip olabilirler. Depresyon, cinsel sorunlar, bedensel değişikliklerin varlığı ve benzeri durumlar sorunların kaynağı niteliğinde olabilirler.

Kolostomi ameliyatı sonrasında süreç; hastanın stomaya uyumu ile doğru orantılı bir şekilde ilerlemektedir. Bazı durumlarda kendilerini artık normal bir birey olarak görmeyebilirler, normal bir yaşantılarının olamayacağı düşüncesinde olabilirler ve işe yaramazlık hissine kapılabilirler. Ancak bu düşünceler zaman içerisinde ve doğru terapi ile kısa sürede giderilebilecek niteliktedir.

Kolostomi hastalarının yaşam süresi ile ilgili bir bilgilendirme yapmak doğru değildir. Çünkü kolostomi durumunun varlığı ve stoma ile yaşam, hasta bireylerin yaşam süresini uzatan ya da kısaltan bir olgu olarak değerlendirilmemektedir.

Kolostomi Ameliyatı Sonrası Beslenme

Kolostomi açılması ameliyatı geçirmiş olan stomalı bireyler istedikleri her yiyeceği yemekte özgürdürler. Fakat beslenme dengelerinin iyi bir şekilde sağlanması gereklidir. Yetersiz beslenme, aşırı kilo alımı, koku problemi, gaz çıkarma gibi durumlar ile karşı karşıya kalmamak için dikkat edilmesi gereken basit şeyler vardır. Bunlar;

• Yemek esnasında çiğneme işleminin iyi bir şekilde yapılması
• Yemeğin yavaş yavaş yenilmesi
• Öğünlerin düzenli bir şekilde tamamlanması ve aksatılmaması
• Dengeli bir beslenme programına sahip olunması
• Yemek esnasında konuşulmaması (ağızdan hava girişi sebebi ile)
• Aşırı miktarda şekerli besinlerin tüketiminden kaçınılması
• Aşırı miktarda yağlı besinlerin tüketiminden kaçınılması
• Gün içerisinde yeterli miktarda su tüketilmesi şeklinde belirtilebilir.

Stoma - Kolostomi Kapatılması (Kolostomi içeri alma) Ameliyatı Sonrası

Stoma – kolostomi kapatılması ameliyatı sonrasında dikkat edilmesi gereken ve aşağıda maddeler halinde bulunan bazı önemli noktalar vardır.

• Kalın bağırsağın olmaması durumuna bağlı olarak minerallerin ve suyun emilimi daha az bir şekilde gerçekleşecektir. Bu sebeple dışkı yumuşak kıvamlı ya da tamamen sıvı halde olabilir.
• İnce bağırsak vasıtası ile direkt olarak dışarı atılacak ve bundan dolayı da asidik bir yapıya sahip olacaktır. Bunun asıl sebebi ise içerisinde sindirim enzimlerinin de yer almasıdır.
• Dışkılama ihtiyacında azalma görülebilir.
• Makat bölgesinde bulunan ve dışkı çıkışını kontrol etmekle görevli olan kaslarda, zayıflamalar ve geçici güç kaybı görülebilir. Zaman içerisinde toparlanma sağlanacaktır.
• Besinlere karşı dikkatli davranılmalıdır. Tıkanıklığa sebebiyet verip vermeyeceği düşünülerek tüketilmelilerdir.

Stoma – Kolostomi Kapatılması Ameliyatı Sonrası Komplikasyonları

• Ameliyat sonrasında iç ya da dış kanama görülebilir.
• Karın iç bölgesinde, yara bölgesinde, solunum yollarında, akciğerlerde ya da idrar yollarında enfeksiyon riski söz konusudur.
• Karın duvarında bulunan ameliyat yerinde ve yarada ayrılma oluşabilir ve bu duruma bağlı olarak bunun kapatılması için ameliyat tekrarının gerekliliği oluşabilir.
• Fıtık meydana gelebilir.
• Bağırsak birleşme noktasında darlık oluşabilir ve buna bağlı olarak yeni bir ameliyat gerekebilir.
• Bağırsaklar geç çalışırlar. Bu sebeple beslenme bir süre ağız yolu ile yapılamayabilir.

Kolostomi Komplikasyonları

Kolostomi ile stomaya sahip olan hastalar bazı sorunlarla karşı karşıya kalabilirler. Bu sorunlardan bazıları oldukça basit yöntemler ile ortadan kaldırılabilirler fakat erken dönemde fark edilmeleri önemlidir. Bu yüzden aşağıda belirtilmiş olan komplikasyonlardan bir veya birkaç tanesi ile karşı karşıya kalınması durumunda ilgili doktora veya bir enterostomal terapiste başvurulmalıdır.

Her hasta birey mutlaka stoma bakımı ve stoma ile yaşarken nelere dikkat etmesi gerektiği konusunda bilgilendirilmeli ve kolostomi bakımı eğitimine tabi tutulmalıdır.

• Cilt komplikasyonları
• Stoma retraksiyonu adı ile bilinen geri – içeri kaçma hali
• Enfeksiyon
• Kanama
• Bağırsak tıkanması
• Dışarıya sarkma
• Stoma stenozu adı ile bilinen ağız bölgesinin daralması hali
• Parastomal herni adı ile bilinen fıtık hali