İştahsızlık

Kişinin günlük aldığı besin miktarının altına düşmesi olarak tanımlanan İştahsızlık, altta yatan sebep tespit edilip o doğrultuda tedavisi yapılmaktadır.

İştahsızlık Nedir?

İştah azlığı genel olarak kişinin günlük yiyecek miktarındaki azalma durumu olarak belirtilebilir. Bununla birlikte kişinin beslenirken aldığı kalori miktarında azalmalar baş gösterir ve vücudun ihtiyaç duyduğu mineraller ve vitaminler yetersiz miktarda alınır hale gelir.  

İştahsızlık Belirtileri

İştahsızlık hastalığı belirtileri;

  • Yorgunluk hali
  • Bitkinlik , halsizlik hali
  • Keyifsiz olma durumu
  • Bağışıklık sisteminde zayıflama ve buna bağlı olarak güçsüzleşme
  • Kilo kaybı
  • Boya uygun kiloda olmama hali
  • Yaşa uygun kiloda olmama hali
  • Aşırı kilo alma düşüncesiyle yemek yemekten uzaklaşma
  • Nefes darlığı hali
  • Konsantre olamama, konsantrasyon bozukluğu durumu
  • Cilt kuruluğu varlığı
  • Bir kaç ay üst üste menstrüasyon dönemine girememe yani regl – adet olamama hali şeklinde sıralanabilir.

İştahsızlık Nedenleri 

İştahsızlık hastalığı hem psikolojik hem de fizyolojik olarak bir çok sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilir. 

İştahsızlığın nedenleri:

  • Kronik enfeksiyon varlığı
  • Malabsorbsiyon – emilim bozuklukları
  • Gastroözofajiyal reflü 
  • Kistik fibrozis – genetik bir hastalıktır ve doğum itibari ile sindirim, solunum ve üreme sistemini doğrudan etkiler.
  • Konjenital kalp hastalıkları – trunkus arteriyosuz, triküspid atrezisi, pulmoner atrezisi, TGA adı verilen büyük arterlerin yer değiştirmesi, hipoplastik sol kalp sendromu, total pulmoner venöz dönüş anomalisi, TOF adı verilen fallot tetralojisi, aort koarktasyonu, aort stenozu, PDA adı verilen patent duktus arteriyozus, VSD adı verilen ventriküler septal defekt, ASD adı verilen atrioventriküler septal defekt 
  • Nörolojik rahatsızlıklar
  • Endokrin sisteme bağlı bozukluklar – vücudun hormonal dengesini sağlamakla görevli olan endokrin sisteminde mideden salgılanmakta olan ve “grehlin” adı verilen hormon; iştah arttırıcı özelliğe sahiptir. Bu hormonun az salgılanması durumunda ise iştahta azalma görülmesi normaldir. 
  • Disfalji – yutma güçlüğü problemidir, boğaz bölgesinde ağrıya neden olur ve bu sebeple de iştahsızlığa yol açabilir.
  • Hipotiroidi hastalığı varlığı – bu durumda yeterince salgılanamayan tiroit hormonu, kişinin iştahsız olmasına yol açar.
  • Migren hastalığı – baş ağrısı atakları esnasında mide bulantısı ve kusma problemi sıklıkla görülür. Bu sebeple bu durumdan mustarip olan kişide iştahsızlık problemi görülebilir.
  • Kanser hastalığı – bütün kanser türlerinin varlığı halinde kişilerde iştahsızlık sorunu yaygın bir şekilde gözlemlenebilir. Çünkü radyasyon alımı ve kimyasal tedavi yani Kemoterapi tedavisi sebebiyle bulantı ve kusma problemleri sık bir şekilde karşılaşılır hale gelir ve aynı zamanda da yiyeceklerin tatları ve kokuları da bu kişiler tarafından farklı hissedilebilir. Bu sebeplerle iştahsızlık söz konusu olabilir.
  • Diyabet hastalığı – özellikle yüksek kan şekeri varlığı kişinin bedenindeki sinirlere hasar verir. Bu sinirler arasında mide kasını kontrol etmekle görevli olan ve “vagus” adı verilen sinir de olabilir. Bu sinir düzgün bir şekilde çalışmadığı taktirde, besinler sindirim sistemi olarak bilinen gastrointestinal sistemden hızlıca bir şekilde geçiş yapamazlar ve mide felci yani “gastroparezi” durumu ortaya çıkar. Tedavisinde ilaç kullanımının yanı sıra ameliyata kadar gidilmesi muhtemeldir.  
  • Huzursuz bağırsak sendromu varlığı – buna bağlı olarak baş gösteren kabız, ishal ve şişkin olma durumları beslenme üzerinde olumsuz etkilere sahiptir. 
  • Stres içerisinde olma durumu – vücut bu esnada kortizon hormonunun salınımını arttırır ve böylelikle de kişinin iştahı kapanır. 
  • Yaşlılık hali – bu dönemde sindirim sistemi yavaşlar ve koku – tat alma duyuları yavaş yavaş yavaş yavaş kaybolmaya başlar. Acıkma azalır ve bu da yaşlılarda iştahsızlığa yani iştahın kapanmasına neden olur. 
  • Kullanılan ilaçlar özellikle antibiyotikler – bazıları iştah kapatma açısından yan etkilere sahiptirler. 
  • KOAH/kronik obstrütif akciğer hastalığı
  • Demans – şuur kaybı, bellek kaybı
  • HIV/AIDS varlığı – bağışıklık sistemini çökertici niteliktedir.
  • Hepatit varlığı
  • Bağımlılık hali - kokain, eroin, morfin, kodein gibi maddelerin kullanılıyor olması şeklinde sıralanabilir.
  • Soğuk algınlığı
  • Karaciğer hastalıkları
  • Mide problemleri
  • Sindirim problemleri
  • Huzursuz aile ortamı varlığı
  • Huzursuz okul ortamı varlığı

İştahsızlık Hastalığı Teşhisi

İştahsızlık hastalığının teşhisinde;

  • Öncelikle insan vücudunda bulunan sistemler gözden geçirilmelidir. Böylelikle kardiyak, nörolojik ve solunum rahatsızlıkları yani kronik hastalıklar incelenmiş olacaktır.
  • Gastroözofageal reflü ile ilgili olarak herhangi bir belirtinin olup olmadığı kontrol edilmelidir. 
  • En az 24 saatlik olmak üzere genellikle 3 günlük beslenme öyküsü dikkate alınmalıdır.
  • Kişinin vücudunun çeşitli bölgelerinin ölçümleri alınmalı ve yapısı incelenmelidir. Buna “antropometrik ölçüm” adı verilir. 
  • Oral motor bozukluğu olup olmadığı kontrol edilmelidir. 
  • Video floroskopik inceleme ya da endoskopik değerlendirme ile yutma bozukluğu olarak bilinen “disfalji” durumunun olup olmadığı kontrol edilmelidir.
  • Tam kan sayımı yapılmalıdır.
  • Böbrek fonksiyon testleri yapılmalıdır.
  • Karaciğer fonksiyon testleri yapılmalıdır.
  • İdrar tahlili ile gerekli analizler yapılmalıdır.
  • Vitamin düzeyleri kontrol edilmelidir.
  • Hormon düzeyleri – özellikle tiroit hormonu düzeyi kontrol edilmelidir.
  • Çölyak hastalığı varlığı kontrol edilmelidir.

İştahsızlık Hastalığı Tedavisi

İştahsızlık hastalığının tedavisinde, her hastalıkta olduğu gibi öncelikle temel nedenin doğru bir şekilde tespit edilmesi önemli bir rol oynamaktadır. Bununla birlikte iştahsızlık durumunun şiddeti de belirlenerek gerekli tedavi yöntemi uygulanacaktır.

Çocuklarda genellikle psikolojik sebeplere bağlı olarak baş gösteren iştahsızlık problemi, belli başlı ilaçlar reçete edilerek tedavi edilebilir ve yeme esnasında anne ya da babalar tarafından baskı uygulanmamasının gerekliği vurgulanabilir. Yetişkinlerde ise psikolojik bir sebebe bağlı olarak görülen psikolojik iştahsızlık probleminde, ilaçların yanı sıra stres ve üzüntü kaynağından uzak durmak oldukça etkili bir tedavi destekleyicisidir. Aynı zamanda kalsiyum, çinko ve demir içerikli besinlerin tüketilmesi olumlu nitelikte olacaktır.

Doktorunuz tarafından size reçete edilen ilaçların düzenli bir şekilde alınması, tavsiyelere uyum sağlanması, beslenme listesi verildi ise harfiyen uyulması halinde iştahsızlık problemi de yok olacaktır.

İştahsızlık Hastalığı Tedavi Edilmezse

İştahsızlık hastalığı tedavi edilmezse yeterli ve düzenli beslenememe sonucu, vücudun ihtiyaç duyduğu çeşitli vitamin ve mineraller sağlanamaz ve buna bağlı olarak da birçok çeşitli rahatsızlık baş gösterir. Bu sebeple iştahsızlık hastalığında gözlemler iyi yapılmalı, teşhis ve altında yatan sebep doğru belirlenmeli ve bunu takiben de alanında uzman bir İç Hastalıkları yani Dahiliye doktoru tarafından tedavi sağlanmalıdır.

İştahsızlık Hastalığına Ne İyi Gelir?

Aşağıda belirtilen yiyeceklerin tüketilmesi, iştahsızlığın giderilmesinde iştah açıcı özellikleri sayesinde yardımcı rol oynayacaktır.

İştahsızlığa iyi gelen besinler:

  • Baharatlardan tuz, tarçın, kimyon, kişniş, kakule, nane ve kırmızı acı biber
  • Sebzelerden patates (kızartılmış halde), havuç, karalahana, enginar, sarımsak, turp
  • Meyvelerden muz, limon, portakal, domates, ahududu, greyfurt ve kayısı
  • Kurutulmuş meyvelerden özellikle incir kurusu ve ayva kurusu (komposto halinde)
  • Bazı çerez olarak tüketilen şeylerden işlenmiş mısır gevrekleri, badem ve ceviz
  • Bitki çaylarından adaçayı, ardıç, kekik ve kantaron
  • Baklagillerden nohut

İştahsızlık Hastalığına Ne İyi Gelmez?

İştahsızlık hastalığına iştah kapatıcı özelliğe sahip besinlerin tüketilmesi iyi gelmez. 

Bunlar;

  • Elma – içerisinde bulunan “pektin” maddesi sayesinde tokluk hissi yaratır.
  • Yulaf ezmesi – karbonhidrat ağırlıklıdır ancak içerisinde bol miktarda folik asit, potasyum, magnezyum ve besin lifi bulundurur.
  • Salata – yeşilliklerde bulunan besin lifleri ile tokluk hissi yaratır.
  • Yumurta - bol miktarda protein içerir ve tokluk hissi yaratır.
  • Baklagiller – “kolesistokinin” adlı hormonun salgılanmasını sağlar ve bu hormon sindirim sistemini düzene sokarak tokluk hissi yaratır.
  • Tarçın – insülin dengesini sağlayarak açlık hissinin oluşmasına engel olur.
  • Karnabahar – zengin lif içeriği ile tokluk hissi yaratır.
  • Brokoli – zengin lif içeriği ile tokluk hissi yaratır.
  • Sarı leblebi – mide asitlerini azaltarak tokluk hissi yaratır.
  • Yoğurt – kalsiyum ve protein açısından zengindir ve böylelikle tokluk hissi yaratır.
  • Badem – içerisinde besin lifi, omega 3, mineral ve vitamin barındırır. Böylelikle tokluk hissi yaratır. 
  • Alkol tüketimi – İştah açıcı özelliği bulunan, mayalı nitelikteki kırmızı şarap ve bira dışında kalan tüm alkol çeşitleri, kişinin iştahının kapanmasına neden olur. 
  • Sigara kullanımı – Sigara içen kişilerde içerisinde bulunan maddeler dolayısı ile tokluk hissi söz konusudur. Bu sebeple bu kişiler genellikle kendilerini çok sık aç hissetmezler veyahut oluşacak olan bir açlık durumunda ilk olarak sigara içmeyi tercih edebilirler. 

İştahsızlık Hastalığı İlaçları

İştahsızlık hastalığının tedavisinde genellikle iştah açıcı özelliğe sahip olan ilaçlar veyahut besleyici nitelikte ek gıdalar reçete edilebilir.

Kanser tedavisi gören hastalarda ise, iştah probleminin yok olması için genellikle etken madde olarak siproheptadin, kortizon,hidroksiprogesteron, medroksiprogesteron ve balık yağı içeren ilaçlar tercih edilmektedir. Aynı zamanda oral yolla alınacak olan mineral, yüksek kalori ve vitamin içererek beslenmeye destek sağlama niteliğinde olan gıda takviyeleri, beslenme ürünleri ve glutamin de oldukça etkili olacaktır.

Hamilelikte İştahsızlık Hastalığı

Hamilelik – gebelik döneminde ilk 3 ayı kapsayan ve ilk trimester olarak adlandırılan süre içerisinde iştahsızlık problemi oldukça sık bir şekilde hemen hemen her anne adayından görülmektedir. Gebe kişinin bedeninde meydana gelen fiziksel değişiklikler ve de hormonal dengelerin değişmesi durumunu takiben iştahsızlık probleminin ortaya çıkması da oldukça doğal bir sonuçtur. Aynı zamanda anne adayında gebeliğin başlangıç zamanlarında özellikle belirti niteliğinde yaygın bir şekilde görülmekte olan kabız olma hali, bulantı ve kusma problemleri de iştahsızlığa sebebiyet vermektedir.

Anne adayının gebelik süreci boyunca düzgün bir şekilde beslenmesi gerekmektedir. Bu sebeple iştahsızlığın bu süreç içerisinde önlenmesi oldukça önemlidir. Hamilelikte iştahsızlık bebeğe zarar verebilecek niteliğe geçmeden önlenmelidir. Yağlı – aşırı yağlı besinlerden uzak durulması, yapılan ara öğünlerin sayısını arttırılması ve niteliğinin değiştirilmesi, yürüyüş yaparak gerekli egzersizin sağlanması gibi önlemlerle, hamilelik döneminde iştahsızlık probleminin önüne bir nebze de olsa geçilmesi mümkündür.

Anne adayındaki iştahsızlık problemleri genellikle gebelik döneminin ilk 3 ayını kapsayan ilk trimesterın bitmesi ile birlikte son bulacaktır.

Çocuklarda İştahsızlık Hastalığı

Yetişkinlere oranla çocuklarda ve bebeklerde iştahsızlık hastalığı daha yaygın bir şekilde görülmektedir.

Çocuklarda iştahsızlık hastalığının psikolojik açıdan temel nedeni; okul içerisindeki ve aile ortamındaki huzursuz ortam olarak belirtilebilir. Ebeveynlerin yemek yedirme konusunda baskıcı bir tavır içerisinde olması, aile tarafından belirlenen saatlerde henüz acıkma gerçekleşmeden yemek yeniyor olması, televizyon – telefon ve tablet gibi elektronik araçlar ile dikkat dağıtarak yemek yedirmeye çalışılması da sebepler arasındadır. Yalnız aradaki fark iyi benimsenmelidir. İştahsızlık ile yememe durumu birbirinden dikkatli bir şekilde ayırt edilmelidir. 

Bunlara ek olarak ise;

  • İdrar yolu enfeksiyonu varlığı
  • Soğuk algınlığı, nezle ve grip gibi hastalıkların varlığı
  • Alerji durumu
  • Kulak ağrısı varlığı
  • Boğaz ağrısı varlığı 
  • Çinko eksikliği (çinko çocuk gelişimi açısından oldukça değerli bir elementtir)
  • Yutma güçlüğü olarak bilinen disfalji varlığı 
  • Sindirim sistemi problemleri (gastroözofageal reflü) sebepler arasında gösterilebilir.

Belirtilerini ise;

  • Kilo almamak veyahut yetersiz miktarda kilo almak
  • Az yemek yiyerek masadan olabildiğince hızlı kalkma
  • Sebze yemeyi reddetmek
  • Öğürme hali
  • Yemeği ağzında tutmak, yutmamak veyahut direkt olarak kusmak
  • Öfkeli davranışlar sergilemek – çatal, kaşık ve bıçak gibi materyalleri yere atmak, yemekleri dökmek ve ağlamak gibi
  • Yemek yememek için ağzını kapatma hali
  • Yemek yememek için başını çevirme hali şeklinde listelemek mümkündür.

Bebeklerde İştahsızlık Hastalığı

Bebeklerde ise iştahsızlık hastalığı genellikle diş çıkarma olayını takip eder ve ek gıdaya geçiş döneminde de tetiklenebilir. Diş çıkaran bebekler ve ek gıdaya geçiş sürecinde sürekli anne sütü veya mama ile beslenen bebek, yeni kıvamlara ve yeni tatlara alışmakta zorlanabilir. Okul çağına kadar devam edebilme ihtimali vardır. 

Bunlara ek olarak ise;

  • Demir eksikliği anemisi durumu
  • İdrar yolu enfeksiyonu varlığı
  • Bağırsak enfeksiyonu varlığı
  • Çinko eksikliği durumu 
  • Üst solunum yolu enfeksiyonu varlığı 
  • Gribal enfeksiyon varlığı yaygın bir şekilde görülen sebepler arasındadır.

Belirtilerini ise;

  • Kısa süreli olarak emme
  • Zayıf bir miktarda emme
  • Emmeyi reddetme
  • Emme esnasında ağlama
  • Kilo alamama veya yetersiz miktarda kilo alma
  • Öğürme
  • Kusma
  • Emme esnasında başını geriye atma
  • Huzursuzluk hali
  • Uyku problemi varlığı şeklinde listelemek mümkündür.

İştahsız olup olmama durumunun netleşmesi için, doktorunuz sizden bebeğinizin yediği besinleri yani aldığı gıdaları 3 günlük süre ile not almanızı isteyebilir. Bunu takiben yapacağı kontrolde iştahsızlık probleminin olup olmadığına karar verecektir. Basit bir konu gibi görülse de; 3 ay ve üzeri süre ile iştahsızlık probleminin yaşanıyor olması tüberküloz, böbrek hastalıkları, kalp hastalıkları, reflü, karaciğer hastalıkları kaynaklı olabilir. Bu sebeple oldukça ciddi bir durumdur ve erken tanı hayat kurtarır.  

İştahsızlık için Hangi Doktora Gidilir?

İştahsızlık problemi oldukça basit bir şeymiş gibi görünse de aslında temelinde yatan sebebe bağlı olarak oldukça ciddi nitelikte olabilir. Bununla birlikte de ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu sebeple zaman kaybetmeden 3 günü geçen iştahsızlık durumlarında, herhangi bir sağlık kuruluşunun alanında uzmanlaşmış bir İç Hastalıkları yani Dahiliye doktoruna gidilmelidir.

Makaleyi faydalı buldun mu?
2
0
Makeleyi Paylaşın

İştahsızlık ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

İştahsız çocuklara ne yapılmalıdır ve yemek nasıl yedirilir?

Öncelikle çocuğunuzun iştahsız olup olmadığını net bir şekilde belirleyin. Sonrasında ise;

  • Sevmediği yiyecekleri yemesi için onu zorlamayın, seveceği bir sunumla zaman zaman yedirmeyi teklif edin.
  • Çocuk olduklarını unutmayın. Porsiyonlarını bir yetişkine göre değil, bir çocuğa göre hazırlayın. Mideleri ve mide kapasiteleri bir yetişkine göre oldukça küçüktür.
  • Kıyaslama yapmayın. Başka çocuklarla yapacağınız kıyaslamalar, olumsuz etkilere neden olacaktır. Her birey farklıdır.
  • Korkmasına engel olun ve onu yemek ile tehdit etmeyin. 
  • Abur cubur olarak nitelendirilen bisküvi, cips, kraker gibi yiyecekleri yemek saatine yakın zamanlarda tüketmesine müsaade etmeyin. 
  • Uyku düzeni oluşturun.
  • Temiz havada oyun oynamasını sağlayın.
  • İdrar yollarında herhangi bir sıkıntı olup olmadığından emin olun. Varlığı halinde iştahsızlık problemi de ortaya çıkacaktır.
  • Ev, aile ortamınızın huzurlu olmasına özen gösterin.
Int. Dr. Aslı Atarbay

İştahsızlık nasıl giderilir?

İştah beyinde 2 farklı merkez tarafından kontrol edilmektedir. Bunlardan birincisi olan “hipotalamus” açlık hissi tatminkarlığa ulaşana kadar hormon salgılanmasını uyarmaya devam eder, ikincisi olan “serebral korteks” ise zihin ve duyusal fonksiyonların merkezi niteliğindedir.

İştahsızlığı gidermek için;

  • Alkol ve sigara tüketiminden uzak durun.
  • Aşırı miktarda kepek tüketiminden uzak durun. 
  • Yüksek lifli besinleri uygun miktarda tüketin.
  • Yemek yemeden önce fazla miktarda sıvı tüketmeyin.
  • C vitamini deposu niteliğinde olan meyve ve sebze tüketin.
  • Çinko ve B vitamini açısından zengin olan (bitki tohumları, tam tahıl ürünleri, yağsız et, deniz ürünleri, fındık, badem gibi) besinlerden tüketin.
  • Avokado yağı, fındık yağı ve zeytinyağı kullanın. 
  • Ana öğünlerinizi ara öğünler ile destekleyin.
  • Yemeklerden önce ekşi şeyler tüketerek iştahınızı motive edin.
  • Yemeklerden önce yürüyüş gibi egzersizler yaparak iştahınızı tetikleyin.
Int. Dr. Aslı Atarbay

Hamilelikte iştahsızlık normal mi?

Hamilelik – gebelik döneminin ilk 3 ayını kapsayan ve ilk trimester olarak adlandırılan döneminde iştahsızlık normaldir. Bu süreç içerisinde anne adayında değişmekte olan bedensel özellikler ile birlikte hormonal değişiklikler de olacaktır. Böylelikle bulantı, kusma, kabız ve ishal gibi problemler de ortaya çıkacaktır. Bu sebeple anne adayı beslenmek istemeyecektir. Hamileliğin özellikle erken dönemlerinde görülen iştahsızlık oldukça normaldir.

Int. Dr. Aslı Atarbay

3 aylık bebek neden iştahsız olur?

Yeni doğan olarak adlandırılabilecek dönemdeki bebeklerin iştahsızlık sebebi genellikle endişeleri ve kaygıları olan bir annedir. Annelerin bebeklerinin yeterli miktarda beslenmediklerini düşünmeleri ile oluşan kaygı, bebekleri de anne ile birlikte olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Öncelikle bu kaygı giderilmeli, sonrasında ise hala bebekte iştahsızlık belirtileri mevcut ise mutlaka bir sağlık kuruluşuna gidilerek bir Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı ile iletişime geçilmelidir.

Int. Dr. Aslı Atarbay

Hamilelikte iştahsızlık bebeğe zarar verir mi?

Anne adayının gebelik süreci boyunca mümkün olan en düzgün şekilde beslenmesi gerekmektedir. Bu sebeple; iştahsızlığın bu süreç içerisinde önlenmesi de oldukça mühimdir. Hamilelikte iştahsızlık bebeğe zarar verebilecek niteliğe geçmeden önüne geçilmelidir. Yağlı – aşırı yağlı besinlerden uzak durulması, yapılan ara öğünlerin sayısını arttırılması ve niteliğinin değiştirilmesi, yürüyüş yaparak gerekli egzersizin sağlanması gibi önlemlerle, hamilelik döneminde iştahsızlık probleminin önüne bir nebze de olsa geçilmesi mümkündür.

Hamilelik sürecinde anne ile arasındaki bağı kordon aracılığıyla sağlanan bebeğe, annenin yediği besinlerdeki gerekli maddeler geçiş yaparlar. Bu sebeple hamilelik sürecinde iştahsızlık sorunu ile karşılaşılması durumunda, bebeğin de yeterli beslenememe ve buna bağlı olarak da gelişim sıkıntısı problemi oluşabilir.

Int. Dr. Aslı Atarbay