Hipertiroidi

Hipertiroidi Nedir?

Hipertiroidi, boynumuzun önünde bulunan, kelebek şekilli bir organ olan tiroid bezinden fazla hormon salgılanması durumudur. Tiroid bezinden T3 ve T4 olmak üzere iki adet tiroid hormonu salgılanır. Bu hormonlar vücudumuzdaki bütün hücrelerde enerjinin nasıl kullanılacağını, kalbinizin ne kadar hızlı atacağını, alınan kalorilerin ne kadar hızlı yakılacağını kontrol eder. Böylece tiroid bezi, bu hormonları salarak metabolizmanızı düzenler. Metabolizma vücudumuzdaki yapım ve yıkımların tümüne verilen addır.

Hipertiroidi Belirtileri Nelerdir? 

Hipertiroidi, aşırı aktif tiroid olarak da bilinir. Metobolizmayı hızlandırarak rahatsızlık verici belirtilere sebep olur:

• Yediğiniz yemek miktarı değişmediği ya da arttığı halde istemsiz kilo kaybı
• Endişeli hal
• Huzursuzluk
• Odaklanamama
• Hızlı kalp atışı
• Kalp atışında düzensizlik
• İştah artışı
• Saçlarda dökülme ve incelme
• Ellerde ve parmaklarda titreme
• Aşırı terleme
• Adet düzeninde değişiklikler
• Sıcaklığa karşı hassasiyet
• Bağırsak hareketlerinde artış
• Tiroid bezinde büyüme, guatr, boyunda şişlik
• Yorgunluk, halsizlik
• Uyumada zorlanma
• Deride incelme
• Sinirlilik

Bazı hastalarda bu tiroid bozukluğu gözlere etki ederek gözlerin daha ileri çıkmasına sebep olmaktadır. Gözün çevresindeki gözü koruyan dokular, kaslar şişmiş gözlerin gerisinde kalmaktadır. Bu duruma Graves oftalmopatisi denir. 

Graves oftalmopatisine bağlı gözde kuruluk, kızarıklık, ışığa hassasiyet, gözlerde aşırı yaşarma gibi şikayetler de ortaya çıkmaktadır.

Hipertiroidi Nedenleri Nelerdir? 

Hipertiroidiye sebep birçok hastalık vardır:

• Graves hastalığı: Bu hastalık hipertiroidi sebeplerinden en sık olandır. Graves hastalığı otoimmün bir hastalıktır. Yani hastanın bağışıklık sistemi kendi sağlıklı vücut hücrelerine saldırmaktadır. Graves hastalığında bağışıklık sistemi tiroid bezini uyararak aşırı T4 hormonu üretmesine neden olur. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür. Genetik geçişi olan bir hastalık olduğu için ailenizde bu hastalığa sahip kişiler varsa benzer şikayetlerde doktorunuza başvurun.
• Tiroid nodülleri: Yaşlandıkça tiroid bezinde şişlikler oluşmaktadır. Genelde bu şişlikler tiroid hormonu üretmez, kansere dönüşmez ve tedavi gerektirmez. Ama hepsi böyle değildir. Tiroid nodülleri tiroid bezinde olduğu gibi pituiter beze bağlı çalışmazlar ve kendi kararıyla tiroid hormonu üretmektedirler. 3 cm’den büyük ve hormon üreten bu nodüllere fonksiyonel nodül denir ve eğer bu nodüller birden fazla ise ismi toksik multinodüler guatr olur. Fonksiyonel nodüller tiroid taramalarında tanısı rahatça konulmaktadır.
• Tiroiditis: Tiroid bezinde iltihaplanma görülen bu hastalıkta sebeplerden biri virüslerdir. Buna subakut tiroiditis denir. Bu hastalıkta ateş, boğaz ağrısı ve yutmada güçlük şikayetleri görülmektedir. Hasta boğazına dokundurmak istemez. Çünkü çok bu hastalık boğazında çok ağrıya sebep olur. Tiroid bezinde iltihaplanmaya sebep olan bir diğer hastalık ise lenfositik tiroiditistir. Bu hastalıkta bağışıklık sistemi hücrelerinden biri olan lenfositlerin tiroid bezinde birikmesi görülmektedir ve gebelikten sonra görülmesi sıktır. Bu iki hastalıkta da tiroid bezinde depolanan tiroid hormonları hızlıca kana boşalır ve hipertiroidi görülür.
• Anormal TSH salınımı: Bu durum pituiter bezinde görülen bir kanserden kaynaklanmaktadır. TSH normalde tiroid bezini uyararak  tiroid hormonlarının salınmasını sağlayan bir hormondur. Nadir görülen bu hastalıkta TSH fazlalığı tiroid hormonu seviyesini artırır. 
• Aşırı iyot alımı: Tiroid bezi sağlıklı koşullarda iyodu kullanarak tiroid hormonu yapar. Aşırı iyot kullanımı Hipertiroidiye sebep olabilir. İyoda bağlı hipertiroidi görülen hastalarda hali hazırda altta yatan bir tiroid hastalığı görülmektedir. Amiodaron gibi aşırı iyot içeren ilaçları kullanan hastalarda hipertiroidi görülebilir. 

Hipertiroidi Teşhisi 

Hipertiroidi teşhisinde:

Hasta öyküsü ve muayene: Hastadan alınan ayrıntılı hasta öyküsünde Hipertiroidiye bağlı şikayetler görülebilir. Muayene sırasında ellerde titreme, saç tellerinde incelme, nemli deri, hızlı kalp atışı, artmış refleksler görülmektedir. Ayrıca tiroid bezi muayenesi yapıldığında büyümüş tiroid, nodül ya da hassasiyet gözlenebilir.

Kan testleri: Kan testleri ile kandaki TSH, T3 ve T4 seviyeleri ölçülür. Düşük TSH seviyesi hipertiroidi için ilk test bulgusu olabilir. Hipertiroidi hastalarında kan testi için beklenen sonuç düşük TSH, yüksek T3 ve T4’tür. Pituiter bezde kanser şüphelenilen durumlarda TSH seviyesi de yüksek beklenir. Graves hastalığında kanda ek olarak antikor testleri de yapılır. Bu antikorlar tiroid bezini uyararak tiroid hormonu salınımını artıran antikorlardır. Tiroid uyarıcı immünoglobülin (TSI) ve Tiroid peroksidaz antikor (anti-TPO) bu antikorlardır.

Radyoaktif iyot alım testi: Bu testle ağız yoluyla radyoaktif iyot hastaya verilir. Ne kadar iyodun tiroid bezi tarafından tutulduğu gözlenir. Çok fazla iyot tutulan hastalarda Graves hastalığı ya da fonksiyonel nodüller düşünülür. İyot tutulmadığı halde Hipertiroidisi olan hastalarda ise tiroid bezlerinden sızma olduğu düşünülür. Bu da tiroid bezlerinde iltihaplanma demektir.

Tiroid sintigrafisi: Damar yoluyla iyot verilerek tiroid bezinde iyodun birikimi gözlenir. Graves Hastalığı, fonksiyonel nodül, multinodüler toksik guatr ayırımı için yapılan bir testtir. 

Ultrason: Tiroid dokusunu görüntülemek için en uygun yöntemdir. Radyasyon olmadan yüksek frekanslı ses kullanılarak tiroid görüntülenir.

BT ve MRI: Tomografi ve MRI ile pituiter bezde kanser şüphesi olan hastalarda görüntüleme yapılır.

Hipertiroidi Tedavisi 

Hipertiroidi tedavisi için birçok yöntem mevcuttur. Hastanın durumuna en uygun tedavi ne ise o verilir.

Radyoaktif iyot tedavisi: Ağız yoluyla alınan radyoaktif iyot tiroid bezinde birikerek bezin büzüşmesini sağlar ve fonksiyonu azalır. Fonksiyonu azalan bezde tiroid hormonu seviyesini düzeltmek için tiroid hormon hapları hastaya verilir.

İlaç tedavisi: Hipertiroidi hastalarında aşırı üretilen hormonu azaltmak için ilaç tedavisi uygulanabilir. Bu ilaçlara anti tiroid ilaçlar denir. Hastanın bu ilaçları uzun süre kullanması gerekmektedir. Birkaç haftaya hastanın şikayetleri düzelmeye başlar. Bazı hastalarda şikayetler tamamen düzelir. Fakat bazı hastalarda da hastalık tekrar eder. Bu hastalarda diğer tedavi yöntemleri düşünülür. Bu ilaçların karaciğeri ciddi şekilde etkileyecek yan etkileri mevcuttur. Bu yüzden sarılık, halsizlik, yorgunluk gibi şikayetleri başlayan hastaların doktoruna başvurması gerekmektedir. 

Beta blokörler: Tiroid hormon seviyesine hiçbir etkisi olmayan ve yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan bu ilaçlar, hipertiroidi hastalarındaki çarpıntı, ellerde titreme gibi şikayetleri azaltmak için kullanılır.

Cerrahi: İlaç tedavisi işe yaramayan ya da diğer tedavilere uygun olmayan hastalarda ameliyat tedavi seçenekleri arasındadır. Bu operasyona tiroidektomi denir.

Hipertiroidi Tedavi Edilmezse 

Hipertiroidi tedavi edilmediğinde ciddi problemler oluşabilir:

Göz problemleri: Hipertiroidi sebebi Graves hastalığı olursa hastada Graves oftalmopati görülür. Graves oftalmopati tedavi edilmedikçe gözde kuruluk, yaşarma, kızarıklık, görmede bulanıklık gibi şikayetlere sebep olur.

Az çalışan tiroid: Bu durum hipertiroidi tedavilerinden sonra görülmektedir. Tiroid hormon seviyesi tedavilerden sonra düşmektedir. Buna Hipotiroidi denir. bu hastalarda ömür boyu hormon tedavisi gerekmektedir.

Tiroid fırtınası: Tanısı olmayan ya da tedavi ile kontrol altına alınmamış hipertiroidi hastalarında hayatı tehdit eden bir durum olan tiroid fırtınası ortaya çıkabilir. Tiroid fırtınası vücutta tiroid hormonlarının aşırı üretilmesi ya da dışardan aşırı tiroid hormonu verilmesi durumunda vücudun durumu kontrol altına alamaması durumudur. Tiroid fırtınası; enfeksiyon, gebelik, ilaçları düzenli almamak, tiroid bezine darbe, ameliyat gibi durumlarda tetiklenebilir. Tiroid fırtınasında şu belirtiler görülür:

• Hızlı kalp atışı
• Yüksek ateş
• İshal
• Hasta hissetme
• Sarılık
• Sersemlik
• Bilinç kaybı

Tiroid fırtınası acil bir durumdur. Bu şikayetler görülen kişilerin acil doktora başvurması gerekir.

Atrial fibrilasyon: Kalbin düzensiz ve hızlı bir şekilde attığı bir durumdur. Hipertiroidi hastalarında görülebilir.

Osteoporosis: Kemiklerin daha zayıf ve kırılgan hale geldiği bir hastalıktır. Hipertiroidi hastalarında görülmektedir.

Kalp yetmezliği: Kalbin kanı uygun bir şekilde organlara pompalayamadığı bir durumdur. Hipertiroidide görülebilir.

Hipertiroidiye Ne İyi Gelir? 

• Öğünler atlanmadan yeterli kalori almak ve yemek içerisinde kalsiyum ve sodyum içeren gıdalar almak hipertiroidiye iyi gelir.
• Hipertiroidi kemiklerde zayıflığa sebep olacağı için D vitamini almak bu şikayetlere iyi gelir.
• Düzenli egzersiz yapmak, ağırlık kaldırmak kemik sağlığı için iyi gelir.
• Stresli durumlardan uzak durup böyle durumlarda kendinizi rahatlatacak teknikler uygulamak tavsiye edilir. 
• Ceviz çok fazla miktarda selenyum içeren bir besindir. Selenyum ve tiroid bezi arasındaki ilişki tam olarak açıklanamasa da selenyumun tiroid hormonlarının üretiminde önemli bir yeri vardır. Yeterli miktarda alınan selenyum tiroid bezinde şişlik ve guatr için iyi gelir. Fakat ceviz daha çok düşük düzeyde tiroid hormonu olan hastalar için daha uygundur. Yine de diyetinizi belirlerken doktorunuza danışın.

Hipertiroidiye Ne İyi Gelmez? 

• İyot içeren ilaçlar ve gıdalardan Hipertiroidi'yi daha kötü hale getireceği için uzak durmak gerekir. 
• Sigara içmek, gözleri korumamak, yatakta başı yüksekte tutmamak Graves oftalmopatisi görülen hastalarda göz sağlığı için iyi değildir.

Hipertiroidi İlaçları 

Antitiroid ilaçları: Metimazol, propiltiourasil gibi ilaçlar tiroid hormon seviyesini azaltırlar.

Beta blokörler: Propranolol, asebutolol, metoprolol, oksprenolol gibi ilaçlar Hipertiroidi'yi tedavi etmez. Fakat çarpıntı, hızlı kalp atışı, titreme gibi şikayetleri azaltır.

Hipertiroidi Ameliyatı 

Hipertiroidi tedavisinde ameliyat artık daha az başvurulur bir tedavi yöntemi olmuştur. Çünkü ameliyat sırasında alınan tiroid dokusu fazla olduğu zamanlarda hastada tiroid hormonu seviyesi düşer. Buna hipotiroidi denir ve hasta ömür boyunca hormon takviyesi almak zorunda kalır. Tiroid bezi etrafında bulunan damarlar, sinirler de ameliyatı zor bir hale getirmektedir. Tiroid bezi arkasında bulunan paratiroid bezleri operasyon sırasında çıkarılabilmektedir. Bu durumda hastanın kanındaki kalsiyum seviyesinin azaldığı görülmektedir. Böylece hasta kalsiyum takviyesi almak zorunda kalmaktadır. Bu sebeplerde dolayı ameliyat bazı koşulları karşılayan hastalarda yapılmaktadır:

• İlaç tedavisine karşı ciddi yan etki görülen gebeler ve çocuklarda
• Aşırı büyümüş tiroid bezi olanlarda
• Diğer dokulara bası yapan tiroid bezi büyümelerinde
• Diğer tedavilere cevap vermeyen hastalarda ameliyat düşünülmektedir.

Hamilelikte Hipertiroidi

Gebelikte hipertiroidi hastalığına sahipseniz ve hastalık kontrol altına alınmadıysa bazı problemlere sebep olur. Preeklampsi adlı el ayaklarda ödem, tansiyon yüksekliği, baş ağrısı, karın ağrısı gibi şikayetlere sebep olan diğer adı gebelik zehirlenmesi olan bu hastalığın riskini artırır. Düşük, erken doğum, bebekte düşük ağırlıklı doğum riski gebelikte artar. Bu riskler göz önüne alındığında gebe kalmak isteyen kadınların hekimine bildirmesi bebeğin ve gebenin sağlığı için kritik önem taşımaktadır. 

İlaç tedavisi alan hipertiroidi hastalarında propiltiourasil adlı anti tiroid ilaç gebelikte tercih edilir. İlaç tedavisi ile hastalığı kontrol altına alınamayan gebelerde ameliyat tedavi seçenekleri arasındadır. Hipertiroidi hastası olup gebelik planlamayan kadınlarda doğum kontrol hapı kullanmak önemlidir. Çünkü hipertiroidi tedavisinde kullanılan bazı yöntemler bebeğinize zarar vermektedir.

Çocuklarda Hipertiroidi

Çocuklarda hipertiroidi belirti, tanı, tedavi açısından yetişkinlere göre çok farklılık yoktur. Hipertiroidi görülen çocuklarda çoğunlukla hastalık yaklaşık 6 aylık tedavi sonucunda kontrol altına alınmaktadır. Yani bu çocuklar diğer sağlıklı çocuklar gibi normal günlük aktivitelerine dönebilirler. Hastaların yaklaşık üçte birinde ilaç tedavisi işe yaramaz. Bu çocuklarda tedavi olarak radyoaktif iyot tedavisi ya da ameliyat yapılmaktadır.

Bebeklerde Hipertiroidi 

Hipertiroidi hastası olan annelerde özellikle Graves hastalarında hastalığa sebep olan tiroid bezine saldıran antikor denilen bağışıklık sistemi tarafından üretilen proteinler plasentadan geçerek bebeği de etkileyebilir. Bu antikorlar bebekte düşük doğum ağırlığına, erken doğuma ve yenidoğanda Graves hastalığı denilen duruma sebebiyet verebilir. 

Yenidoğanda Graves hastalığı çok nadir görülen bir hastalık olsa da görüldüğü zaman bebeğin sağlığını ciddi derecede etkileyen bir hastalıktır. Hemen tanısı konulup tedavi edilmelidir. Hatta gebelik süresince annenin hastalığı kontrol altına alınıp kandaki antikor düzeyleri sıkı takip edilmelidir.

Hipertiroidi için Hangi Doktora Gidilir? 

Hipertiroidide görülen kalp atışı hızında artış, aşırı terleme, ellerde ayaklarda titreme, istemsiz kilo kaybı, boyunda şişlik gibi şikayetleri olan hastaların hipertiroidi açısından değerlendirilmesi için doktora gitmesi tavsiye edilir. Birçok belirtisi olan bu hastalıkta şikayetler dikkatlice gözlenmeli. Çünkü bu belirtiler başka hastalıkların sinyali de olabilir. Hipertiroidi tanısı ve tedavisi için hastaların dahiliye bölümünün yan dalı olan endokrinoloji bölümüne başvurmaları gerekmektedir. Tiroid cerrahisi düşünülen hastalar için genel cerrahi ve kulak burun boğaz bölümü tedaviyi yapmaktadır.