Hemogram Nedir?

Tam kan sayımı veya tam hemogram testi olarak da bilinen hemogram, alınan kan numunesi üzerinde yapılan bir test grubudur. Bu test ile kandaki hemoglobin (protein türü), beyaz kan hücresi, trombosit ve kırmızı kan hücreleri ayrıntılı olarak analiz edilmektedir. Otomatik olan hemogram cihazı ile yapılan tam kan sayımı, beyaz kan hücrelerinin farklı alt gruplarının yüzdeleri ve mutlak sayıları hakkında bilgi vererek, bu testin daha nitelikli ve ayırıcı özellikte olmasını sağlamaktadır. 

Hemogram Testi Neden Yapılır?

Hemogram testi; anemi, kanser, enfeksiyon, kist, alerji ve bağışıklık yetmezliklerin teşhisi için gerekli bir testtir. Bunun yanında bazı ilaçların kullanımıyla birlikte oluşabilecek yan etkileri takip etmek için de kullanılmaktadır. Kan hücresi sayısındaki normal değerler cinsiyet ve yaşa göre değişirken, çıkan laboratuvar raporları kişiye göre olan normal değer aralığını raporlamaktadır. Tam kan sayımı, çok çeşitli nedenlerle yapılan yaygın bir kan testidir. Yapılmasını gerektiren nedenler şu şekilde özetlenebilir;

• Genel sağlığın değerlendirilmesinde: Tam kan sayımının yapılması rutin tıbbi muayenenin bir parçası olarak, kişinin genel sağlığını izlemek, anemi veya lösemi gibi çeşitli bozuklukları taramak için önerilebilir.
• Tıbbi durumun teşhisinde: Ateş, iltihaplanma, yorgunluk, halsizlik ya da kanama söz konusu ise, tam kan sayımı yapılması gerekebilirken yapılan test görülen semptom ve belirtilerin sebebinin bulunmasına yardımcı olabilir. Ayrıca bir enfeksiyon şüphesi varsa, test bu teşhisi doğrulamaya da yardımcı olur.
• Tıbbi durumun izlenmesinde: Kan hücresi sayımlarını etkileyen bir kan bozukluğu teşhisi konduysa, bu durumu izlemek için tam kan sayımı yapılabilir.
• Süren tıbbi tedavinin izlenmesinde: Eğer kişi kan hücresi sayımlarını etkileyebilecek türde ilaçlar kullanıyorsa sağlık durumunu değerlendirmek için tam kan sayımı yapılması gerekebilir. 

Tam Kan Sayımında Hangi Değerlere Bakılır?

Tam kan sayımı testi, kanın aşağıdakiler dahil çeşitli bileşenlerini ve özelliklerini ölçmektedir

• Oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri
• Enfeksiyonla mücadele eden beyaz kan hücreleri
• Kırmızı kan hücrelerindeki bir çeşit protein olan hemoglobin
• Kırmızı kan hücrelerinin hacminin kan dolaşımına veya plazmaya göre oranı
• Kan pıhtılaşmasında önemli bir rol oynayan trombositleri

Tam kan sayımı bu bileşenleri üç temel kan hücresi türü üzerindeki değişikliklerle incelemektedir. Bu kan hücreleri şunlardır;

Kırmızı kan hücreleri

Alyuvarlar vücuda oksijen taşıyarak karbondioksiti vücuttan uzaklaştırmaktadırlar. Hemogram testinde kırmızı kan hücrelerinin iki bileşeni ölçülür;

• Hemoglobin: Kanda oksijen taşıyan protein
• Hematokrit: Alyuvarların kan dolaşımına olan yüzdesi

Hemoglobin ve hematokrit seviyelerindeki düşme çoğunlukla kansızlık belirtileridir. Kanda demir seviyelerinin yetersizliğinde ortaya çıkan bir durumdur.

Beyaz kan hücreleri

Akyuvarlar vücudun enfeksiyonla mücadelesinde önemli rol oynayan kan hücreleridir. Hemogram değerleri vücuttaki beyaz kan hücrelerinin sayısını ve türünü ölçerken, beyaz kan hücrelerinin türlerine göre miktarında anormal bir düşüş veya artış olması kanser, iltihaplanma ya da enfeksiyon, belirtisi olabilir.

Trombositler

Trombositler kanın pıhtılaşmasında rol oynayarak kanamayı kontrol ederler. Örneğin vücudun küçük bir yerinde oluşan bir kesik sonrası kanamanın durması trombositlerin işlevini yerine getiriyor olmasındandır. Trombosit seviyelerinde oluşan bir değişiklik kişiyi aşırı kanama riskine sokabilirken bu ciddi bir tıbbi koşulun belirtisi olabilir.

Hemogram sonuçlarında tespit edilen hücre sayılarındaki anormal düşme veya yükselmeler, daha fazla değerlendirme yapılmasını gerektiren altta yatan başka bir tıbbi koşulun bulunduğunun belirtisidir.

Hemogram Testi Terimleri ve Kısaltmaları

Tam kan sayımı yapıldığında beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve trombositler detaylı bir test prosedürü ile incelenmektedir. İncelenen kan değerleri şunlardır; 

Hemogram wbc: Hemogram wbc vücudun bağışıklığı ve savunmasında önemli rol oynayan lökositlerin (beyaz kğrelerin) sayısını gösteren bir değerdir. Kanın içinde renksiz olarak bulunan bu beyaz kan hücreleri kemik iliğince üretilmektedir.

Hemogram mch: Hemogram mch, bir protein çeşidi olan hemoglobinin kan hücrelerindeki ortalama miktarını gösteren bir değerdir. Eritrosit adı verilen alyuvarlardaki hemoglobin seviyelerini ölçen bu değer, ortalama eritrosit hemoglobin olarak bilinir.

Hemogram mcv: Hemogram mcv; alyuvarlar yani kırmızı kan hücreleri olan eritrositlerin ortalama olarak büyüklüğünü belirten bir değerdir. Ortalama hücre hacmi olarak tanımlanan bu test, anemi gibi sağlık koşullarının yanı sıra farklı hastalıkların teşhisi içinde faydalı bilgiler sunar.

Hemogram mpv: Hemogram mpv; yaralanma sonrası kan pıhtılaşması için ihtiyaç duyulan kan hücreleri olan trombositlerin ortalama büyüklüğünü belirten bir değerdir. Kanama bozuklukları ve kemik iliği hastalıkları gibi hastalıkların teşhisinde değerli bilgiler sunan bu test, ortalama trombosit hacmi olarak adlandırılmaktadır.

Hemogram rbc: Kırmızı kan hücreleri olan eritrositler alyuvar olarak da bilinirken Red Blood Cell İngilizce kelimelerinin kısaltması olan rbc ile anılır. Hücrelere oksijen taşıyarak karbondioksitin akciğerlere geri taşınmasını sağlayan alyuvar, demir içerikli bir proteindir. Hemogram rbc kandaki kırmızı kan hücrelerinin sayısını belirtir.

Hemogram lym: Hemogram lym veya diğer ismiyle hemogram ly; bağışıklık hücrelerinden olan lenfositlerin kanda ne kadar olduğunu gösteren bir değerdir. Kemik iliğinde üretilmekte olan bu bağışıklık hücrelerinin miktarı çok önemlidir, çünkü bakteri, mantar, virüs, kanser ve yabancı maddelere karşı savaşır.

Hemogram eos: Eozinofiller kemik iliğinde üretilen, bağışıklık sisteminde önemli rol oynayan akyuvarlar türüdür. Hemoglam eos ya da hemoglam eo bu akyuvar hücrelerinin miktarını belirten bir değerdir.

Hemogram neu: Bağışıklık sistemi hücrelerinden akyuvarların bir türü olan nötrofilleriin miktarını gösteren hemogram neu, ciddi hastalıkların teşhisinde önemlidir. Çünkü vücutta bir enfeksiyon olduğunda bu kan hücreleri mikroplarla baş etmek için bulundukları yerden göç ederler.

Hemogram rdw: Hemogram rdw; kandaki alyuvarların hacim olarak değişkenliğini gösteren bir değerdir.  Yapılan diğer kan testleri ile birlikte değerlendirilerek anemi gibi sorunların altta yatan sebeplerinin teşhis edilmesini sağlar.

Hemogram hgb: Hemogram hgb; kandaki alyuvarların içinde bulunan hemoglobin miktarını ölçmektedir. İçinde demir iyonuyla birlikte dört bileşen bulunduran hemoglobin hayati bir protein türüdür.

Hemogram mono: Hemogram mono; beyaz kan hücreleri içerindeki monosit miktarını belirten bir değerdir. Bir akyuvar hücresi olan monosit, beyaz kan hücrelerinin %10’luk bir kısmını oluşturmaktadır. Bağışıklık sisteminde adeta kalkan görevi görmektedir.

Hemogram mchc: Alyuvarlar içinde ne kadar hemoglobin olduğunu gösteren bir değerdir. Bu değer, tek bir kan hücresinin içinde bulunan ortalama hemoglobin seviyesini belirtmektedir.

Hemogram pdw: Tam kan sayımında hemogram pdw; kanda bulunan trombositlerin işlev ve boyutlarını etkileyen faktörler hakkında bilgi veren bir değerdir.

Hemogram hct: Hemogram hct (hemotokrit) kan dolaşımında yer alan kan hücrelerinin hacminin yüzdesini belirten bir değerdir. Dolaşımdaki kan miktarına göre oran belirleyen bu test, hemogram cihazı tarafından ortalama kan hücresini bularak, genel kan dolaşımı yüzdesini hesaplamaktadır.

Hemogram plt: Hemogram plt; kanın pıhtılaşmasında önemli bir faktör olan plt (platelet) hücre pulcuklarını tanımlamak için kullanılan bir kelimedir. Bu değer al ve akyuvar hücrelerinden çok daha küçük yapıya sahip olan bu hücre pulcuklarının miktarını belirten bir değerdir.

Hemogram pct: Hemogram pct; vücutta bulunan bakteriyel enfeksiyonların yoğunluğunu ve varlığını belirleyen bir unsur olan prokalsitonin miktarını açıklayan bir değerdir.

Hemogram baso: Hemogram baso; bağışıklık sistemi içinde savunma hücreleri olarak bilinen bazofillerin miktarını belirleyen bir değerdir. Bu hücreler direnç kaybı yaşandığı dönemlerde vücutta bakterilerle mücadele için kemik iliği tarafından üretilmektedir. 

Hemogram Kan Testi Nasıl Yapılır?

• Hemogram kan testi yapılabilmesi için test yapılacak kişiden belirlenen miktarda kan alınmaktadır. Bu kan örneği, ilave testler yapılıp yapılmayacağına göre 1 ile 4 tüp arasında değişebilmektedir.
• Kan örneği alınmadan önce özel bir hazırlığa gerek yoktur. Yalnızca kısa kollu veya rahatça yukarıya sıyrılabilecek esnek kollu bir giysi giymek yeterlidir. 
• Tam kan sayımı öncesi aç kalınması gerekmez, genelde aç veya tok karına her iki şekilde kan örneği alınabilir. Ancak alınacak kan örneği üzerinde başka ek testler yapılması gerekiyorsa, o testlerin durumuna göre aç karına yapılması da istenebilir. 
• Testi yaptıracak kişi, kan testi yapan uzmana kullandığı ilaç varsa veya alerji öyküsü bulunuyorsa bilgi vermesi gerekir. 

Hemogram kan testi için alınacak kan örneği şu adımlarla alınır;

• Cilt antiseptik bir solüsyonla veya mendille temizlenir.
• Kan alınacak damarın belli olması ve şişmesi için kolun üst kısmına turnike yapılır.
• Bir iğne yardımı ile bir veya daha fazla tüp bir kan örneği alınır.
• Turnike çıkarılır.
• Kan alınan damarda kanama olmaması için elle pres uygulanır ve alan küçük bir bantla kapatılır.
• Alınan örnek analize edilmek üzere laboratuvara gönderilmek üzere etiketlenir ve sonrasında analize alınır.

Alınan kan numunesi oda sıcaklığında 10 saat kalabilirken, kanın pıhtılaşmaması için EDTA adı verilen bir madde tüpe eklenir. Buzdolabı ortamında ise bu kan örneği 18 saate kadar bekleyebilir.

Hemogram Testinin Yan Etkileri

Hemogram kan testini yapabilmek için alınan kan örneği işleminde herhangi bir yan etki görülme olasılığı çok düşüktür. Çünkü sürekli uygulanan çok pratik bir tıbbi prosedürdür ancak az da olsa şu yan etkiler görülebilir;

• Kan alınan damarda kanama
• Kan alınırken batma hissi
• İşlem yapılan alanda hafif morarma 
• Nadir de olsa baygınlık yaşanabilir.

Hemogram Test Sonuçları

Hemogram tahlili sonuçları genellikle 10 ile 20 dakika arasında çıkarken, bazı özel inceleme yapılması gerektiği durumlarda bu süre uzayabilmektedir. Test sonuçlarının çıkma süresi aynı zamanda analiz yapılacak laboratuvarın yoğunluğuna göre de değişebilmektedir. Hemogram sonuçları kan hücresi sayısına göre değişmekle birlikte, farklı laboratuvarlar arasında da küçük farklılıklar ve birim farkına dayalı olarak üst-alt sınır değişiklikleri görülebilir.  Yetişkin bireyler için normal değer aralıkları şu şekildedir;

Kırmızı kan hücresi miktarı

• Yetişkin erkek: 4,35-5,65 trilyon hücre/L (4,32-5,72 milyon hücre/mcL)
• Yetişkin kadın: 3,92-5,13 trilyon hücre/L (3,90-5,03 milyon hücre/mcL)

Hemoglobin miktarı

• Yetişkin erkek: 13,2- 16,6 gram/dL (132- 166 gram / L)
• Yetişkin kadın: 11,6- 15 gram/dL (116- 150 gram / L)

Hematokrit

• Yetişkin erkek: % 38,3 - 48,6
• Yetişkin kadın: % 35,5 - 44,9

Beyaz kan hücresi miktarı

• 3,4- 9,6 milyar hücre/L (3.400 – 9.600 hücre/mcL)

Trombosit miktarı

Yetişkin erkek: 135- 317 milyar/L (135.000 – 317.000/mcL)

Yetişkin kadın: 157-371 milyar/L (157.000- 371.000/mcL)

Hemogram sonuçları kesin bir teşhis testi değildir. Çünkü kan hücrelerinde çok yüksek veya çok düşük sonuçların çıkması çok farklı sağlık koşullarının belirtisi olabilir. Ancak kesin bir tanı koymak için başka testlerin yapılması gerekmektedir. Anormal sonuçlar veren hemogram testi sonrası ek testler gerektirebilecek koşullar bulunmaktadır. Bu koşullar şunları içerir:

• Kanser
• Kemik iliği sorunları
• Otoimmün bozukluklar
• Kalp hastalığı
• Kanama bozuklukları
• Demir veya diğer vitamin ve mineral eksiklikleri
• Enfeksiyon veya iltihap
• Bir ilaca reaksiyon

Bebeklerde Hemogram Kan Testi

Bebek ve çocuklarda tam kan sayımı rutin olarak yapılmayan bir testtir. Bu test ilk defa bebek doğduğu zaman topuğundan alınan kanla yapılırken, sonraları bir sağlık koşulundan şüpheleniyorsa veya tedavi edilen bir durumun kana etkilerini görmek istiyorsa hemogram testi yapılması önerilebilir.

Bunun yanında sağlıklı bebeklerde hemogram 9-12 aylar arası tam idrar tahlili ile beraber kandaki demir düzeyini tespit etmek için de istenmektedir.   Yapılan test sonuçlarında genellikle lökosit değerleri (wbc), eritrosit değerleri (rbc), hemoglobin değerleri (hmg) ve trombosit değerlerine (plt) bakılmaktadır. Yapılan tam kan sayımı sonuçları bazen düşük veya yüksek çıkabilirken, bu durum her zaman bir hastalık belirtisi olarak görülmemelidir.  Değerlendirme yapılırken çocuğun diğer belirtileri veya özel durumu, genel sağlık koşulları ile birlikte değerlendirilmelidir.