Hemipleji
Halk arasında felç veya inme olarak da bilinen Hemipleji, vücudun bir kısmının hareket edememesidir ve tedavisi için medikal, cerrahi ve fizik tedavi yöntemlerine başvurulur.
Hemipleji Nedir?
Vücudun bir tarafının tek taraflı tutmamasına ‘Hemipleji’ denir. Halk arasında inme diye de bilinir. İnme damarsal nedenler dışında görünür bir neden olmadan beynin bir bölgesinin fonksiyon kaybına ait belirti ve bulguların hızla yerleşmesidir. Bulgular genelde 24 saatten uzun sürer. Ölüm meydana gelebilir.
Hemipleji sağda olursa ‘sağ hemipleji’, solda olursa ‘sol hemipleji’ terimleri kullanılır. Eğer felç beyin kanamasından kaynaklanıyorsa buna ‘hemorajik inme’, damar tıkanıklığından kaynaklanıyorsa buna ‘iskemik inme’ denir. Felç beyin ve omurilikten kaynaklanıyorsa ‘spastik hemipleji’, felç omurilikten sonraki sinirlerden kaynaklanıyorsa buna ‘flask hemipleji’ denir.
Hemipleji Belirtileri Nelerdir?
Hemiplejide bulgular genellikle ani başlangıçlıdır. Genellikle tek taraflı uyuşukluk ve duyu kaybı şeklinde başlar.
Belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Sağ taraf kol ve bacakta güç kaybı
- Sağ taraf kol ve bacakta duyu kaybı
- Sol taraf kol ve bacakta güç kaybı
- Sol taraf kol ve bacakta duyu kaybı
- Konuşma bozuklukları
- Yürüme ve denge kaybı
- Ani görme kaybı
- Ani işitme kaybı
- Koku kaybı
- Sıcak ve soğuk ayrımı kaybı
- Titreşim ve iki nokta ayrımı kaybı
- Tek taraflı uyuşukluk, karıncalanma hissi
Hemipleji Nedenleri Nelerdir?
Beynin hareketle ilgili bölümünde sağ beyin küresi vücudun sol yarısını, sol beyin küresi de vücudun sağ yarısını kontrol eder. Dolayısıyla sağ taraftaki anormal olaylarda vücudun sol yarısı etkilenir.
Değiştirilemeyen Risk Faktörleri
- Yaş: 55 yaşından sonra her 10 yıl için risk 2 katına çıkar.
- Cinsiyet: Hemipleji erkekte kadınlara göre daha sık görülür. 35-44 yaş arası ve 85 yaş üzerinde kadınlarda daha sık görülür.
- Irk: Siyah ve sarı ırkta, beyaz ırka göre daha fazla görülür.
- Aile öyküsü/genetik: Hem anne hem de babada inme varsa Hemipleji riski artmıştır. Tek yumurta ikizlerdeki çift yumurta ikizlerine göre risk 5 kat daha fazladır.
- Ailede inme ya da geçici inme öyküsü: Geçici İnme Hemipleji habercisidir.1 ya da daha fazla geçici inme geçiren kişide risk 10 kat daha fazladır.
Değiştirilebilir Risk Faktörleri
1. Kesinleşmiş Faktörler
- Hipertansiyon: Kan basıncı ne kadar yüksekse risk o kadar artmaktadır. Hipertansiyon beyin kanaması yapıp beyin kanaması sonrası felç olabilir.
- Kalp Hastalıkları: Kalp damar hastalıkları, koroner damar hastalıkları hemipleji için risk faktörleridir.
- Diyabet: Diyabet hemipleji riskini 1,8-6 kat arasında artırır.
- Sigara: Aktif içicilik diğer faktörler tedavi edildikten sonra bile hemipleji riskini 2 kat arttırır ilave olarak pasif sigara içiciliği de inme riskini artırır
- Bulgusuz karotis arter(şah damarı) darlığı: Karotis arteri darlığı olan hastalarda yıllık hemipleji riski %1-3,4 arasında değişir.
- Atrial fibrilasyon: Atriyal fibrilasyon kalbin üst odacıklarının kasılamama hastalığıdır. Atriyal fibrilasyon hemipleji riskini 3-4 kat artırır. Yaş ve ilişkili damarsal hastalıklar ele alındığında risk 20 kat artmıştır
- Orak hücreli anemi: Orak hücreli anemi hastalığında damar tıkanıklıkları normal insanlara göre daha fazla gözükür.
- Kandaki yağ bozukluğu
- Obezite: Artmış kilo ve göbek çevresi yağ dokusu hemipleji riskini artırır.
- Diyet ve beslenme alışkanlığı
- Fiziksel aktivite azlığı: Günlük aktivite azlığı ve stres gibi faktörler damar tıkanıklığına zemin hazırlar.
- Menapoz sonrası hormon tedavisi
2. Kesinleşmemiş Faktörler
- Metabolik hastalık tablosu
- Alkol kullanımı
- Yüksek homosistein proteini: Yaşlılarda, böbrek yetmezliği olanlarda, yüksek tansiyon ve diyabetli hastalarda homosistein proteini seviyesi yüksek olup, hemipleji riski artmaktadır.
- İlaç kullanımı ve bağımlılığı
- Damar içi pıhtılaşma hastalıkları
- Doğum kontrol hapı kullanımı
- Enfeksiyon: Bazı bakteriyel ve viral enfeksiyonlar Hemipleji riskini arttırır.
- Migren: Hemiplejik migren atağıyla birlikte Hemipleji de görülebilir. Ayrıca auralı migrende de felç gözükebilir.
- Uykuda solunum bozukluğu: Uyku apne hastalığında inme dolayısıyla Hemipleji riski artmaktadır.
- Yüksek yağ düzeyleri: Yüksek lipoprotein a ve kolesterol düzeyleri risk faktörüdür.
- Epidural anestezi: Epidural anestezi sonrası çok nadir olarak felç gelişebilir.
Hemipleji Teşhisi
Güçsüzlüğün başlama şekli, yayılımı ve diğer özellikleri dikkatlice tanımlanmalıdır. Öykü ve fizik muayene arasında farklılık olması genellikle bulguların gerçekte ağrıya bağlı kısıtlılık veya denge kaybı gibi başka nedenlere bağlı olduğu durumlarda hastanın güçsüzlükten yakınması nedeniyledir.
Öykü: Genellikle öyküde ileri yaş hastada ani kol ve bacakta uyuşukluk, görme kaybı gibi şikâyetler ortaya çıkar.
Fizik muayene: Fizik muayenede genellikle güç muayenesi yapılır. Güç birçok farklı şekilde muayene edilebilir. Hastadan istenen yönde dirence karşı itmesi ya da çekmesi istenir ve her kas grubu için kuvvet Medikal Araştırma Topluluğunun yaptığı çalışmaya göre 0-5 arasında derecelendirilir.
Dize kadar eğilme, tabure veya sandalye üstünde adımlama sayısı veya kolları yukarıda tutabilme süresini hesaplamada sık kullanılan testlerdir. Fonksiyonel testler seri halinde uygulandığında, zaman içinde hastanın durumundaki değişiklikler hakkında yararlı fikir verir.
Hareket sistemi muayenesinde kas hacminin ve tonusun değerlendirilmesi, kas seğirmelerinin gözlenmesi de yapılır. Kas seğirmeleri en kolay istirahat halindeki uzuvları gözleyerek tespit edilebilir, ancak kastaki düşük seviyedeki seğirmeler dokunarak hissetme şeklinde muayene edilebilirler. Kasın sertliği her uzvun farklı eklem yerlerinde ve farklı hızlarda pasif hareketi ile değerlendirilir.
Bilgisayarlı Tomografi: Bilgisayarlı tomografide erken dönemde beyne ait tıkanık damarlar ve beyinsel anormallikler tespit edilebilir
Beynin Manyetik Rezonanslı(MR) Görüntülenmesi: MR beyin damarlarını bilgisayarlı tomografiye göre daha iyi gösterir ilaveten MR beyine ait yumuşak dokuları da iyi gösterir
Girişimsel Anjiyografi: Girişimsel anjiyografi tanı olarak kullanılabileceği gibi tedavi olarak da tıkalı damarın açılmasına yönelik kullanılabilir ancak girişimsel işlem olduğu için pek tercih edilmez.
Hemipleji Tedavisi
Hemiplejinin tedavisi bulgular ve risk faktörlerine göre yapılır. Nedene yönelik tedavi de en önemlisi yaşam tarzı değişikliğidir. Bunlar dışında damar tıkanıklığına göre medikal tedaviler ve tıkanan damarı açmaya yönelik cerrahi tedaviler uygulanabilir. Felç geçiren hastaya ilk müdahale yapılmadan önce 112 aranmalıdır.
Medikal tedavi: Medikal tedavi de durum iskemik inme ise yani sorun damar tıkanmasına bağlı ise kan sulandırıcı ilaçlar kullanılır.
Cerrahi tedavi: Cerrahi olarak damarı açmaya yönelik damar anjioplasti yöntemi kullanılır. Genellikle bacak damarlarında girilerek tıkalı olan damar bulunur ve damardaki pıhtı eritilir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon: Felcin ilk dönemlerinde hızlı bir, inme sonrası fizik tedavi ve iyileştirme, Hemipleji rehabilitasyonu, konuşma egzersizleri uygulanması önemlidir.
Hemipleji Tedavi Edilmezse
Hemipleji tedavi edilmezse felç ilerleyip tüm vücuda yayılabilir. Tıkanıklık ilerleyip körlük, işitme kaybı hatta ölüme kadar ilerleyebilir. İnme, birkaç saniye ile birkaç dakika arasında değişen zaman içinde kan akımında azalma ile gelişir.
Beyin hücreleri şekersiz kalıp, hızlı enerji yetersizliğine uğradıklarından bulgular 10 saniye içerisinde ortaya çıkar. Kan akımı hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir: bir geçici iskemik atağın (GİA) meydana geldiği söylenir.
Tipik olarak GİA’ın nörolojik bulguları 5 ile 15 dakika sürer, fakat tanımlamaya göre 24 saatten az sürmelidir. Bu süre içinde tedavi edilmezse bulgular ilerler.
Tek taraflı güçsüzlük ve buna benze bulgularınız varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz.
Hemipleji Ne İyi Gelir?
Hemiplejide en önemli faktörlerden biri yaşam tarzını düzenlemektir.
Hemiplejiye iyi gelen davranış ve düzenlemeler aşağıdaki gibidir:
- Düzenli uyku
- Egzersiz
- Sebze ve meyveden zengin yiyecekler
- Doymamış bitkisel yağlar
- Kilo vermek
- Yeme alışkanlığı düzenlemek
Hemipleji Ne İyi Gelmez?
Vücuttaki stres hormonlarını yükselten her şey hemiplejiye iyi gelmez.
Hemiplejiye iyi gelmeyen davranış ve düzenlemeler aşağıdaki gibidir:
- Stres
- Uyku bozuklukları
- Yağlardan zengin yemekler
- Yüksek tansiyon
- Aşırı kilolu olmak
- Sedanter yaşam
- Diyabet
- Sigara, alkol kullanımı
- Madde kullanımı
- Doğum kontrol hapları
- LDL yüksekliği (kötü kolesterol)
- HDL düşüklüğü (iyi kolesterol)
Hemipleji İlaçları
Tıkanmalarda değişik tedavi yöntemleri vardır. Hemiplejinin nedenine yönelik değişik tedaviler uygulanır.
Hemiplejide kullanılan bazı medikal tedaviler:
- Rekombinant Doku Plazminojen Aktivatörü: Bulgular ortaya çıktıktan sonra ilk 3 saat içinde faydalıdır.
- Aspirin: İskemik inmede pıhtı oluşumunu engellemek amacıyla kullanılır.
- Heparin: Kan sulandırıcı olarak kullanılır.
- B-blokörler: Yüksek tansiyona bağlı inmede tansiyonu düşürmek amacıyla kullanılır.
- Tiklopidin: Pıhtı oluşumunu engellemek amacıyla kullanılır.
- Klopidogrel: Yüzey reseptörlerine bağlanarak pıhtı oluşumunu engeller.
- Dipiridamol
Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Eğer hemipleji şikayetiniz varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz!
Hemipleji Ameliyatı
Stenle birlikte uygulanan balon anjioplasti, tıkalı arteri açmak ve açıklığını devam ettirmek için sıklıkta kullanılmaktadır.
Girişimsel koroner anjiyografi: Tıkalı bir damara, ucunda balon bulunan bir kablo sokulur. Kablonun ucunda bulunan balon şişirildiğinde damarı genişletir. Girişimsel bir işlem olduğundan çok sık kullanılan bir yöntem değildir.
Hamilelikte Hemipleji
Hamileliğin son dönemlerinde diğer dönemlerine göre Hemipleji riski artar. Sigara kullanımı, alkol kullanımı varsa hamilelikte kesinlikle bunlar bırakılmalıdır. Hamilikte düzenli uyku, egzersiz, sebze ve meyveden zengin yiyecekler gibi yaşam tarzı düzenlemesi yapılmalıdır.
Çocuklarda Hemipleji
Çocukluk çağında nadir görülen nörolojik hastalıklardan biri alternan hemiplejidir. Hastalıkta felçler ataklar tarzında tek taraflı bazen de çift taraflı felç şeklinde olabilir. Bu gibi nadir görülen durumlar dışında çocuklarda Hemipleji görülmez. Spinal musküler atrofi (SMA), musküler atrofi, çocuk felci (polio) gibi hastalıklarda tek tarafı tutan kısmi felçler söz konusu değildir. Bu hastalıklarda ya tüm vücut ya da alt uzuvlarda çift taraflı görülen felçler olabilir.
Hemipleji için Hangi Doktora Gidilir?
Hemipleji için bir ‘Nöroloji Bölümüne’ ve doktor olarak da bir ‘Nöroloji Uzmanına’ başvurulmalıdır.
Sağ taraf kol bacakta güç ve duyu kaybı, sol taraf kol bacakta güç ve duyu kaybı, konuşma bozuklukları, yürüme ve denge kaybı, ani görme kaybı, ani işitme kaybı, koku kaybı, sıcak ve soğuk ayrımı kaybı, titreşim ve iki nokta ayrımı kaybı, tek taraflı uyuşukluk ve karıncalanma hissi gibi belirtileriniz varsa vakit kaybetmeden doktora başvurunuz.
Hemipleji ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Felçli Hastalar Ne Kadar Yaşar?
Felç durumunda yaşam süresi altta bulunan hastalığa göre değişir. Eğer neden iskemik inmeden kaynaklanıyorsa ve beynin hareketle ilgili bölümü dışında diğer bölümleri hasar görmemişse hasta uzun yıllar boyunca yaşayabilir. Hasta yataktayken hareket edemediğinden yatakla temas eden kısımlarında bazı yaralar gelişebilir. Felçli hastaların hasta bakımı çok önemlidir.
Geçici Felç Ne Kadar Sürer?
İnme, birkaç saniye ile birkaç dakika arasında değişen zaman içinde kan akımında azalma ile gelişir. Beyin hücreleri şekersiz kalıp, hızlı enerji yetersizliğine uğradıklarından bulgular 10 saniye içerisinde ortaya çıkar. Kan akımı hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir: bir geçici iskemik atağın (GİA) meydana geldiği söylenir. Tipik olarak GİA’ın nörolojik bulguları 5 ile 15 dakika sürer, fakat tanımlamaya göre 24 saatten az sürmelidir. Kan akımında azalma birkaç dakikadan fazla sürerse beyin dokusu ölümü meydana gelir. Nörolojik bulgu ve bulgular 24 saatten uzun sürerse iskemik inme meydana gelmiştir.
Felç Geçiren Hastalar Ne Kadar Yaşar?
Felçli hastaların yaşam süresi altta bulunan hastalığın süresine bağlı olarak değişir. Eğer neden iskemik inmeden kaynaklanıyorsa ve beynin hareketle ilgili bölümü dışında diğer bölümleri hasar görmemişse hasta uzun yıllar boyunca yaşayabilir. Hasta yataktayken hareket edemediğinden yatakla temas eden kısımlarında bazı yaralar gelişebilir.
Felçli Hastalar Ne Kadar Sürede İyileşir?
Felçte hasar gören sinir dokusunun yapısında bulunan nöronlardır. Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir. Kısmi felçte beynin ilgili bölümünün ne kadar oksijensiz kaldığı ile ilgilidir. Eğer çok uzun zaman geçmemişse kısmi felç iyileşebilir.
Kısmi Felç Geçer Mi?
Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir. Kısmi felçte beynin ilgili bölümünün ne kadar oksijensiz kaldığı ile ilgilidir. Kısmi felcin iyileşme süresi, eğer çok uzun zaman geçmemişse kısmi felç iyileşebilir.
MS Hastalığı Felç Eder Mi?
MS hastalığı, sinirlerin çevresinde bulunan myelin kılıfa karşı vücudun geliştirdiği antikorlarla karakterize bir hastalıktır. MS hastalığının çeşidine göre ilerleyen dönemlerde felç meydana gelebilir tekrar düzelebilir. MS hastalığı iyileşmeler ve kötüleşmelerle giden bir hastalıktır.
Felçli Kol Nasıl İyileşir?
Felcin ilk dönemlerinde hızlı bir, inme sonrası fizik tedavi ve iyileştirme ve hemipleji egzersizleri uygulanırsa felç düzelebilir. Felçte hasar gören sinir dokusunun yapısında bulunan nöronlardır. Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir.
Kısmi Felç Geçer Mi?
İnme, birkaç saniye ile birkaç dakika arasında değişen zaman içinde kan akımında azalma ile gelişir. Beyin hücreleri şekersiz kalıp, hızlı enerji yetersizliğine uğradıklarından bulgular 10 saniye içerisinde ortaya çıkar. Kan akımı hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir: bir geçici iskemik atağın (GİA) meydana geldiği söylenir. Tipik olarak GİA’ın nörolojik bulguları 5 ile 15 dakika sürer, fakat tanımlamaya göre 24 saatten az sürmelidir.
Boyun Fıtığı Felç Yapar Mı?
Boyun fıtığı, bel fıtığı omurganın içinde bulunan omuriliği sıkıştırarak felç oluşturabilir. Bu durumda hızlıca bir fizik tedavi uzmanına başvurulmalıdır. Boyun ve bel esnetme-germe egzersizleri, fizik tedavi uygulanması faydalı olabilir.
Felçli Hastalar İyileşir Mi?
Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir. Kısmi felçte beynin ilgili bölümünün ne kadar oksijensiz kaldığı ile ilgilidir. Eğer çok uzun zaman geçmemişse kısmi felç iyileşebilir.
Bel Fıtığı Felç Yapar Mı?
Boyun fıtığı, bel fıtığı omurganın içinde bulunan omuriliği sıkıştırarak felç oluşturabilir. Bu durumda hızlıca bir fizik tedavi uzmanına başvurulmalıdır. Boyun ve bel esnetme-germe egzersizleri, fizik tedavi uygulanması faydalı olabilir.
Omurilik İltihabı Felç Yapar Mı?
Omurilik iltihabı ilerlerse felç yapabilir. Bu durumda bir nöroloji uzmanına başvurulup detaylı tedavi programı yapılmalıdır. Boyun ve bel esnetme-germe egzersizleri, fizik tedavi uygulanması faydalı olabilir.
Spinal Anestezi Felç Yapar Mı?
Spinal anestezi sonrası felç, geçicidir. Belli bir süre sonra geçer. Spinal anestezi de bulunan maddeler hasta ameliyat sırasında hareket etmemesi için uygulanır ve belli bir süre sonra kendiliğinde geçer ama epidural uygulanan anestezilerde yapılan maddenin sinirlere gelme olasılığı da vardır.
Felç Hangi Tarafta Tehlikelidir?
Felcin hangi tarafta olduğu pek önemli değildir. Önemli olan felçten sonra hızlı bir iyileştirme programına başlayabilmektir. Felcin ilk dönemlerinde hızlı bir, inme sonrası fizik tedavi ve iyileştirme ve hemipleji egzersizleri uygulanırsa felç düzelebilir
Felçli Hastalar Niçin İyileştirilemez?
Felçte hasar gören sinir dokusunun yapısında bulunan nöronlardır. Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir. Kısmi felçte beynin ilgili bölümünün ne kadar oksijensiz kaldığı ile ilgilidir. Eğer çok uzun zaman geçmemişse kısmi felç iyileşebilir.
Beyne Pıhtı Atması Sonucu Felç Düzelir Mi?
Bir yerde bulunan pıhtının başka bir organa gelip buradaki damarı tıkamasına emboli denir. Beyne pıhtı atması durumunda da embolik inmeden bahsedilir. Embolik inme iskemik inmeden daha tehlikelidir. Bu durumda hızlı bir fizik tedavi programına başlamak önemlidir.
Sağ Taraf Felç İyileşir Mi?
Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir.
Sol Tarafa İnen Felç İyileşir Mi?
Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir.
İskemik İnme İyileşir Mi?
Nöronların başka hücreler gibi yenilenebilme özelliği olmadığından felcin ileri dönemlerinde iyileşme pek mümkün olmaz. Beyne gelen kan akımı, tıkanıklıktan sonra hızla normale dönerse, beyin dokusu tamamen normale döner ve bu durumda hastaların bulgular geçicidir. Kısmi felçte beynin ilgili bölümünün ne kadar oksijensiz kaldığı ile ilgilidir. Eğer çok uzun zaman geçmemişse kısmi felç iyileşebilir.