Hematom

Hematom Nedir?

Hematom ciltte ya da cildin altındaki dokularda, büyük kan damarlarında oluşan travma ya da yaralanmanın sonucu meydana gelen kanamalardır.

Normalde bir bölgede damar dışına kanama başladığında bu kanamanın durdurulması için kan pıhtısı oluşur. Daha sonra bu hasar onarıldığında pıhtı çözülür. Böylece kanın damar içinde kalması sağlanır.

Kanın pıhtılaşabilmesi için pıhtılaşma faktörlerine ve trombosit adı verilen kan elemanına ihtiyaç vardır. Bazı insanlarda kanın pıhtılaşmasında rol oynayan bu faktörlerde bozukluklar olabilir. Bu insanlarda oluşabilecek hasarlarda kan pıhtılaşamayacağı için damar dışına sızar ve hematomlar gelişir.

Hematomlar bacaklarda, beyin damarlarında, kolda, elde, burun delikleri arasında kısacası vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelebilirler.

Hematomlar ciltte şişlik ve ağrıyla ortaya çıkar.

Hematomlar tipik olarak kanamalara benzer. Ancak normal bir kanama pıhtılaşırken hematomlar pıhtılaşmaz.

Hematomlar vücudun birçok bölgesinde bulunabilirler. Bulundukları yere göre hematomlar: 

• Bacakta hematom: Bacak damarlarında oluşan hematomdur.
• İntrakranial hematom, intraserebral hematom: Beyinde bulunan damarlarda oluşan hematomlar bu isimlerle adlandırılır.
• Epidural hematom: Epidural hematom spinal epidural hematom ve intrakraniyal epidural hematom olarak ikiye ayrılır. Spinal epidural hematom omurilik astarı ile omurlar arasında oluşan hematomu ifade eder. İntrakraniyal epidural hematom ise kafatası plakası ile beyin dokusunun dışındaki yüzey arasında oluşan hematomu ifade eder.
• Subdural hematom: Beyin dokusu ile beyinin iç astarı arasında oluşan hematomdur.
• Subungual hematom: Subungual hematom tırnak yatağının altında oluşan hematomu ifade eder.
• Septal hematom: İki burun deliğinin arasında bulunan septum isimli yapıda oluşan hematomdur. Genellikle burun kırıklarından sonra meydana gelir.
• Anal hematom: Makatta damar çatlamaları sonucu cilt altına kanama ve pıhtı toplanması olarak ifade edilir. Bulunduğu bölge nedeniyle basur ile karıştırılabilir. Ayırıcı tanısının iyi yapılması gereklidir.
• Sefal hematom: Kafatası kemiklerinin zarları altında meydana gelen hematomlardır. Sıklıkla kafanın yan taraflarında meydana gelirler. Yavaş yavaş ilerlerler. Daha sık doğum travması sonrasında görülür.
• Subgaleal hematom: Subgaleal hematom saçlı derinin gözenekli dokusunda meydana gelen hematomlardır. Kafatası kemikleri arasında bulunan süturları geçebilirler. Kendiliğinden gerilerler.

Hematomlar her yerde bulunabildiği için bulunduğu yere göre isimler alır. Bunların dışında da hematomlar vardır.

Hematomlar peteşi, purpura ve ekimozla karışabilirler. Bunlar: deri altında olan kanamalara purpura adı verilir. Eğer bu kanamalar 3 mm’den daha küçük ise peteşi, 1 cm’den büyük ise ekimoz adını alır. Bunlar kırmızı kan hücrelerinin damar dışına çıkmasına bağlı oluşur. Peteşi, purpura ve ekimozda kanın pıhtılaşmasında herhangi bir bozukluk olmadan damar dışına çıkmasıdır.

Hematom Belirtileri Nelerdir?

Hematomlar bulundukları bölgelere göre bazı belirtiler gösterirler. Genel olarak hematomların gösterdikleri belirtiler şunlardır:

• Cilt altında renk değişikliği
• Şişme 
• Ağrı

Bunların dışında bulundukları bölgelere göre hematomlar özel belirtiler verebilir. Bunlar:

• Beyin damarlarında hematomlar: Beyin damarlarında hematomlar meydana geldiğinde ve pıhtılaşmayan kan beyin dokularına baskı yaptığında bazı belirtiler gösterir:
  • Çok şiddetli baş ağrısı
  • Kusma
  • Uyuşukluk, giderek artan bilinç kaybı, koma
  • Baş dönmesi
  • Konuşma bozukluğu
  • Nöbet geçirme
  • Görme problemleri
  • Mide bulantısı
  • Uyku bozuklukları
• Tırnak yatağında hematom: Yapay tırnakları olan insanlarda belirti vermeyebilir. Ayrıca:
  • Tırnak altında kan görünümü
  • Ağrılı, hassas tırnaklar
  • Tırnağa basınç hissi
  • Renksiz, soluk tırnak
• Burunda hematom: Burun delikleri arasında hematom meydana geldiğinde şu belirtiler görülebilir:
  • Burun darbesi sonrasında kanama
  • Burun çevresinde ve göz altlarında şişme
  • Burnun şeklinde ve boyutlarında değişiklik
• Anal hematom: Makatta ve anüs çevresinde bulunan hematomlar basurlarla karışabilir. Belirtileri:
  • Hematomun boyutuna bağlı olarak ağrı
  • Mor renkli şişlik
  • Cilt dışına akan kanama

Hematom Nedenleri Nelerdir?

Hematomlar genellikle bir travmaya, yaralanmalara bağlı olarak gelişirler. Kan damarlarının duvarlarında meydana gelen hasarlar sonrasında kan damar dışına sızar. Hematomların oluşması için yaralanmaların çok ciddi olmasına gerek yoktur.

Araç kazalarında, yüksekten düşmelerde ya da anevrizmalardan sonra ciddi hematomlar meydana gelebilir.

Tıbbi girişimlerden sonra, diş işlemlerinden sonra ya da kozmetik işlemler gibi bazı cerrahi durumlardan sonra da uygulama çevresindeki damarlara zarar gelebileceği için hematom meydana gelebilir.

Bazı kan incelticiler, kan cıvıtıcılar da denilen kanın pıhtılaşmasını azaltan bazı ilaçlar da hematomlara neden olabilir. Aspirin, warfarin, dipiridamol gibi ilaç kullanan kişilerde kanama problemleri daha fazla meydana gelmektedir.

• Bacakta hematom: Bacaklarda hematomlar genellikle bir düşmeden sonra, bir darbe ya da künt bir cisimle yaralanmadan sonra meydana gelebilir. Ayrıca bazı bacak ameliyatlarından sonra da oluşabilir. Aspirin, apiksaban, warfarin, klopidogrel gibi kan cıvıtıcı ilaçlar da bacakta hematoma sebep olabilir. Bazı virüslerden kaynaklı olarak da meydana gelebilir. Hematoma sebep olabilecek bazı virüsler Hepatit C, HIV, parvovirüs gibi virüslerdir.
• Beyin dokusu ile beynin iç astarı arasında oluşan (subdural) hematomlar: Bu hematomlar genellikle araba kazalarına bağlı, yüksekten düşmelere bağlı ya da kafaya alınan darbelere bağlı olarak oluşur. Bunlar akut (hemen ortaya çıkan) ve kronik (daha geç ortaya çıkan) olmak üzere ikiye ayrılır.
  • Akut subdural hematomlar: Beyin hasarı sonucunda hemen ortaya çıkar. Hayatı tehdit eden durumlara yol açar. Bu gelişen insanların yaklaşık %50-90 arasında akut subdural hematomlar sonucunda ölüm gerçekleşir.
  • Kronik subdural hematomlar: Genellikle hafif ve tekrarlayan kafa travmaları sonucunda meydana gelir. Çoğunlukla denge bozukluğu olan ve düşen yaşlılarda ortaya çıkar. Belirtileri hemen fark edilmez. Birkaç hafta boyunca ortaya çıkmayabilir. Tedavisi akuttan daha kolaydır ancak yine de ölüm gibi önemli sonuçlara yol açabilir.
• Beyin damarlarında (intrakranial) hematom: Genellikle motorlu taşıt ve bisiklet kazaları, düşmeler, spor yaralanmaları, saldırmalar sonucu kafa içi kanamalar meydana gelir. Pıhtılaşma önleyici ilaç kullanımı da buna sebep olabilir.
• Anal hematom: Anal hematom genellikle basurda olduğu gibi kabızlık sonrasında ıkınma sonucunda meydana gelir. Ikınma sonucunda anal bölge damarlarında yırtılmalar meydana gelir.
• Sefal hematom: Sefal hematomlar Yenidoğanlarda doğum travmaları sonucu meydana gelir. Kafatası kırıklarından sonra özellikle de parietal kemik denilen kafanın yan üst tarafında bulunan kemik kırıklarından sonra oluşur. Tek taraflıdır. Karşı tarafa geçemez.
• Subgaleal hematom: Genellikle çocuklarda gözlenir, saçlı deride meydana gelen bu hematom sıklıkla minör kafa travmaları sonrasında oluşur. Altta yatan pıhtılaşma bozuklukları araştırılmalıdır.

Hematom için Risk Faktörler Nelerdir?

Hematom için en önemli risk faktörü genellikle herhangi bir nedenle alınan darbelerdir. Bu nedenle yaşlı ve denge kaybı olan insanlarda daha sık görülür. Darbelerin yanında kanın pıhtılaşmasında probleme yol açan hastalığı olanlar ya da buna sebep olabilecek ilaç kullananlarda da görülme oranları fazladır. Ayrıca hematom riskini artıran önemli bazı nedenler şunlardır: 

• Trombositopeni: Kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombosit sayısının düşük olması
• Aplastik anemi: Kemik iliğinden üretilen kan elemanlarının üretiminin durması
• Alkol kullanımı: Uzun dönem alkol kullanımı hematom için risk faktörüdür.
• D vitamini eksikliği
• Yaralanmalar
• Araç kazaları
• Herhangi bir nedenle alınan darbeler
• Kan inceltici ilaçlar kullanmak
• Anevrizmalar
• Boks gibi temas içeren spor yapmak
• Ameliyat geçirmek

Hematom Teşhisi

Hematomu teşhis etmenin birçok yolu vardır. Hematomları anlamak genellikle kolaydır. Belirtilerinden anlaşılabilir. Ancak kafa hematomunu teşhis etmek daha zordur. Çünkü kafa hematomları başlarda belirti vermeyebilir. Görüntüleme yöntemleri hematomun pozisyonunu ve boyutunu belirlemenin en iyi yoludur. Kafa içi hematomları hızlı bir şekilde teşhis etmek çok önemlidir çünkü kısa sürede fark edilmediği zaman ölüm ya da önemli kalıcı problemlere yol açabilir.

 Kafada olan hematomları görüntüleme yöntemleri şunlardır: 

• Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması: Beynin ayrıntılı görüntüsünü oluşturmak için bilgisayarlı tomografi kullanılabilir. Bilgisayarlı tomografi X ışını kullanır. Beyin içi hematomların teşhisinde en sık kullanılan yöntemdir.
• Manyetik Rezonans (MR) görüntüleme: Manyetik rezonans görüntüleme cihazı radyo dalgalarını ve mıknatısları kullanarak görüntü oluşturur. Manyetik rezonans görüntüleme bilgisayarlı tomografiye göre daha uzun sürer. Ancak X ışını kullanılmaz.
• Anjiogram: Beyinde kan damarında bir problem ya da şişkinlik düşünülüyorsa damarları görüntülemek için anjiogram kullanılabilir. Bu yöntem de X ışını kullanır.

Hematom Tedavisi

Hematomlar çoğunlukla tedavi gerektirmezler. Çoğu zaman vücut hematom bölgesindeki kanı geri toplar. 

Deri, tırnak ya da yumuşak doku altındaki hematomları tedavi etmek için yaralı bölgeyi dinlendirmek ve ağrıyı ve şişliği azaltmak için havluya sarılmış buz torbası uygulanabilir.

Hematomlar ya da hematomlara sebep olan yaralanmalar ağrılı ise ağrı kesiciler kullanılabilir. Kanın pıhtılaşmasını önleyen ilaçlardan kaçınmak gerekir.

Hematomları bazen cerrahi olarak boşaltmak (drenaj) gerekir. Kan omurilik, beyin ya da diğer önemli organlara baskı yapıyorsa ameliyat daha olasıdır. Diğer durumlarda yalnızca enfeksiyon riski taşıyan bir hematom varsa boşaltmak tercih edilen bir yöntemdir.

Bacakta hematom varlığında şişliği azaltmak için buz uygulamak, dinlenmek, ayağı yükseğe kaldırmak, bandaj ile sarma, ağrı kesici uygulama gibi tedaviler uygulanabilir. 

Kafa içi hematomlar küçük ve hiçbir belirti vermiyorsa çıkarılmaları gerekmez. Ancak yaralanmalardan günler ya da haftalar sonra belirtiler ortaya çıkabileceği için nörolojik değişiklikler izlenmeli ve tekrarlanan bilgisayarlı tomografi tetkikleri ile kontrol edilmelidir. 

Hematom Tedavi Edilmezse

Tedavi edilmeyen hematomlar önemli sonuçlara yol açabilir. Örneğin beyinde fark edilmeyen ya da tedavi edilmeyen bir hematom kalıcı baş ağrısı, baş dönmesi, konuşma bozukluğu hatta en sonunda ölüm gibi sonuçlara yol açabilir. 

Hematoma Ne İyi Gelir?

Bir hematom genellikle yaralanmalara bağlı meydana gelir. Bu nedenle yaralanmalardan korunmak hematom önlenmesinde en önemli unsurdur. Hematomları şu şekilde önleyebiliriz: 

• Kask ve koruyucu takmak: Bisiklet, motosiklet sürerken, temas sporları sırasında, kayak, ata binme, paten, kaykay gibi durumlarda kasklar ve koruyucu takmak önemlidir. Çünkü olası yaralanmalarda vücudun önemli bölümlerini hasardan korur.
• Emniyet kemeri takmak: Araç içerisinde önde ya da arkada olsun emniyet kemeri takmak olası kazalarda yaralanma riskini azaltacağı için hematom için de önemli bir koruyucudur.

Ayrıca hematom var ise iyileşmeye yardımcı olmak için bazı uygulanacak yöntemler vardır. Bu öneriler: 

• Aktiviteyi, hareketleri yavaş yavaş, aşamalı olarak artırmak
• Bol bol dinlenmek
• Daha ileri dönemlerde temas sporlarından uzak durmak
• Alkol tüketimi varsa azaltmak ya da tamamen bitirmek
• Doktor tarafından önerilen uygulamaları ve egzersizleri düzenli uygulamak
• Havluya sarılı buz uygulamak

Hematoma Ne İyi Gelmez?

Hematomlar genellikle bir darbe, yaralanma sonucunda meydana gelir. Bu nedenle kazaları en aza indirmek gerekir. Hematom varlığında ise çok fazla hareket etmek, dinlenmeden kaçınmak zararlıdır. Aktiviteler yavaş yavaş artmalıdır ve bol dinlenilmelidir. Özellikle darbelere zemin hazırlayan boks gibi sporlardan uzak durmak gerekir. 

Alkol de hematoma yol açabilecek ve var olan hematomu kötüleştirebilecek bir diğer unsurdur. Bu nedenle alkolden uzak durmak gerekir. 

Hematomların en önemli sebeplerinden birisi de kanı inceltici, cıvıtıcı ilaçlar olarak da bilinen kanın pıhtılaşmasını bozan ilaçlardır. Bu nedenle hematom için risk varsa ya da hematom varlığında bu ilaçlar doktor tarafından kesilebilir. Ayrıca kanın pıhtılaşmasını engelleyen hastalıklar da hematomlara neden olabilir.

Hematom İlaçları

Çoğu hematom tedavi gerektirmez ve kendiliğinden geçer. Ancak önemli durumlarda hematomlar genellikle cerrahi olarak tedavi edilirler. Bunun dışında hematomların ağrılı durumlarında ağrıyı azaltmak için ağrı kesiciler reçete edilir. Ayrıca kanın pıhtılaşma bozukluğu olan hastalar varsa bunun için de bazı ilaçlar kullanılabilir. Kanın pıhtılaşmasını engelleyen ilaç kullanan hastalarda ise bu ilaçlar doktor tarafından kesilebilir. Ancak kendiliğinden geçmeyen hematom varlığında kesin tedavi cerrahidir.     

Hematom Ameliyatı

Hematomlar önemli olduğu durumlarda cerrahi tedaviler uygulamak gerekebilir. Hematomlar için kullanılan ameliyatlar şunlardır: 

• Drenaj (boşaltma): Hematomlar çoğu durumda bölgesel anestezi ile boşaltılır.
• Kraniyotomi: Omurilik, beyin gibi önemli organlarda hematom varlığında kraniyotomi uygulanması gerekebilir. Bu uygulama kafatasının açılarak hematomun cerrahi olarak çıkartılması olarak ifade edilir.

Hamilelikte Hematom

Hamilelikte önemli bir hematom subkoryonik hematomdur. Bu hematom gebelik kesesi ile rahim duvarı arasında kan birikmesi olarak ifade edilir. Genellikle belirti vermezler. En sık karşılaşılan durum ise vajinal lekelenme ya da rahim ağzından dışarıya kanamadır. Bu durum çoğunlukla riskli değildir ve kendiliğinden geçer. Nadiren bazı durumlarda ise rahim duvarının ayrılmasına sebep olarak düşüklere yol açabilir. Hematomun büyüklüğü ve annenin yaşı ile bu düşük riski ilişkilidir. Bu nedenle gebelik sırasında kanama varlığında doktora gitmek gerekir. Subkoryonik hematomun belirli bir tedavisi yoktur. Genellikle kendiliğinden geçmesi beklenir. Bu sürede aktivite ve cinsel ilişki kısıtlaması önerilir.

Bebeklerde Hematom

Sefal hematomlar genellikle doğumda travma sonucu oluşabilen kafatası kemiklerinde kemik zarının altında olan kanamalardır. Genellikle tek taraflı olurlar. Sefal hematomlar sıklıkla parietal kemik adı verilen kafanın yan üst kısımlarında bulunan kemiklerde meydana gelir. Doğumda özellikle başın büyük ve farklı şekillerde geldiği doğumlarda kafatası kemiklerinin kırıklarına bağlı olarak oluşur. Sefal hematomun tedavisinde gözlem ve takip etmek ilk yöntemdir. Çoğunlukla birkaç ay içerisinde herhangi bir kozmetik sorun olmadan kendiliğinden iyileşirler. Cerrahi olarak tedavi 1 yaşından sonra sadece kozmetik amaçlı olarak yapılmaktadır.

Çocuklarda Hematom

Subgaleal hematom genellikle çocuklarda görülen bir hematomdur. Saçlı derinin gözenekli kısmında meydana gelir. En önemli nedeni minör kafa travmalarıdır. Kafatası kemikleri arasında bulunan süturları geçebilen ve kısa zamanda kendiliğinden geçen hematomdur. Görüldükleri zaman altta yatan bir pıhtılaşma bozukluğunun varlığı araştırılmalıdır. Nadiren çocuklarda saç çekmeye bağlı olarak ortaya çıkabilir. Tedavide genellikle takip edilir. Anemi (kansızlık) açısından hematokrit (kırmızı kan hücrelerinden oluşan kanın hacimce oranı) takibi yapmak da gerekebilir.

Hematom için Hangi Doktora Gidilir?

Çoğu hematom basittir. Örneğin tırnak ya da cilt altındaki birçok hematom genellikle başka problemlere yol açmaz.

Hematomlar özellikle ağrı belirtisi varsa tıbbi olarak yardım almak gerekir. Ayrıca renk değişikliği, şişme, dokunmayla hassasiyet gibi enfeksiyon belirtileri varsa doktora görünmek gerekir. Hematomlar için deri altında belirti veren hematomlar varsa dermatoloji (deri ve zührevi hastalıklar) bölümüne gidilebilir. Aynı zamanda dahiliye, hematoloji bölümlerine de gidilebilir.

Bunun dışında hematomların bulunduğu yere göre ait olduğu uzmanlıklara da gidilebilir. Hematomlar bazen önemli risklere sahip olabilir. Özellikle kafa içi damarlarda hematomlar oluştuğu zaman çok ciddi hatta ölümle sonuçlanan risklere sahiptir. Bu nedenle beyin içi damarlarında hematom belirtileri fark edildiği zaman en kısa sürede doktora gitmek gerekir.