Gestalt Terapi Nedir?

Gestalt terapisi danışanların, yaşamlarında neler olup bittiğini anlamalarına yardımcı olmak için geçmiş deneyimlerinden ziyade, şimdiki zamana odaklanmalarını sağlayan bir psikoterapi yaklaşımıdır. Varoluşçu ve hümanist psikoloji akımlarından etkilenen bu terapi tekniği, son otuz yılda geliştirilmiş farkındalık temelli bir kuramdır. Terapi alan kişiler sadece geçmiş durumlardan bahsetmek yerine, geçmişte yaşadıklarını yeniden canlandırma yoluyla deneyimlemeye teşvik edilirler. Terapiye katılanlar bu süreç boyunca, yaratılan öz farkındalık ile sahip oldukları olumsuz düşünce kalıplarının ve davranışlarının nasıl iyileştirebileceklerini öğrenerek yaşam becerilerini geliştirirler.

Gestalt, tanımı gereği bir şeyin biçimine veya şekline atıfta bulunan ve bütünün, parçalarının toplamından daha büyük olduğunu ileri süren bir psikoloji kuramıdır. Bu terapi yönteminde algı kavramı üzerine vurgu yapılmaktadır. Gestalt terapisinde, kişinin dünyayı ve deneyimlerini nasıl anlamlandırdığına odaklanılarak bireyin, deneyimlerini yargılama korkusu olmadan güvenli bir şekilde keşfetme imkânı bulmasına yardımcı olunmaktadır.

Gestalt psikolojisine dayanan bu terapi, daha geleneksel psikanalize bir alternatif olarak 1940'larda tanıtılmaya başlanmıştır ancak son otuz yılda bilinirliği artmıştır. Bilindiği gibi bazı terapi yaklaşımlarında, kişinin yaşadığı sıkıntı ve semptomlar konusunda uzman bir terapiste odaklanılması gerekir. Çünkü bir terapistin deneyimleri ve uzmanlık bilgisi doğrultusunda danışanına vereceği bilgilerin bireyin öğrenmesindeki rolü büyüktür. Gestalt terapisinin amacı, danışanın kişisel farkındalığını artırarak, yaşantısı boyunca onun hayatını iyileştirmesine engel olan faktörlere aktif olarak meydan okuyabilmesini sağlamaktır.

Gestalt Terapisi Kullanım Alanları ve Faydaları 

Gestalt terapisi çeşitli sağlık koşulları ve durumları tedavi etmek için kullanılabilir. Bu koşullar şu şekilde sıralanabilir;

• Kaygı 
• Depresyon
• Farkındalık düzeyinin düşük olması
• Kendine güvensizlik durumu
• İlişki sorunları

Gestalt terapisi, kişilerde daha fazla öz farkındalık yaratarak yaşama becerileri kazanmalarına yardımcı olabilir.  Diğer potansiyel faydaları şu şekilde sıralanabilir;

• Kişinin kontrol duygusunu gelişmek
• Zihinsel durumları daha iyi izleme ve düzenleme yeteneği sağlamak
• Kişini ihtiyaçlarının farkında olmasını sağlamak
• Olumsuz duygulara karşı daha fazla toleranslı olmayı öğrenmek
• İletişim becerilerini geliştirmek
• Çevreye karşı anlayış seviyesini artırmak

Gestalt Terapisinin Prensipleri

Bu terapi de asıl amaç kişinin geçmişten kurtularak anı yaşamasını sağlamaktır. Tabi bu amaca ulaşılması için öncelikle kişinin psikolojisinde bulunan bazı engellerin kaldırılması gerekir ve bu da bazı prensipler ile elde edilebilir. Gestalt terapisinin birkaç temel prensibi vardır, bunlar şu şekildedir:

• Yakınlık İlkesi: Birbirine yakın olan nesneler algılanırken aynı grubu oluşturur.
• Benzerlik İlkesi: Parçalar benzerse algılanırken aynı grubun içinde yer alırlar.
• Tamamlama (Kapatma) İlkesi: Nesnelerin tamamlanmadığı durumlarda algılar bu nesneyi tamamlayarak bütününü görürler.
• Simetri İlkesi: Birbirine simetrik olan iki parça algılar tarafından birleştirilir.
• Ortak Kader İlkesi: Aynı doğrultuda hareket eğilimi olan nesneler aynı grupta algılanır.
• Devamlılık İlkesi: Yan yana sıralanmış nesneler aynı grupta algılanır.
• İyi gestalt İlkesi (Prägnanz İlkesi): Düzenli olan nesne parçaları aynı grupta algılanır.
• Geçmiş Deneyim İlkesi: Nesneler geçmişte birlikte gözlendiyse yine aynı grupta olma ihtimali yüksek olarak algılanır.

Gestalt Terapi Nasıl Uygulanır?

Gestalt terapisi ile öncelikle kişide öz farkındalık yaratılarak yapılacak olan seçimlerinin daha sağlıklı olması sağlanır. Çünkü farkındalık düzeyi artırılan kişiler, duygusal ve fiziksel benliklerinin nasıl birbirine bağlı olduğunu anlamaya başlarlar. Dolayısıyla sorunlarla daha etkili bir şekilde başa çıkmayı öğrenirler. Böylelikle çevreleriyle olan ilişkileri gelişir, daha dolu bir hayat yaşarlar. Beraberinde kendine olan güvenleri de artar.

Gestalt terapi, kişi ve çevresi arasındaki entegrasyona odaklanmaktadır. Bu terapi, kişinin geçmişe veya geleceğe odaklanmak yerine, kendi yaşamının farkında olan ve anı yaşayan biri olmasını hedefler. Ve bu amacına ulaşmak için geniş bir duygusal sorun yelpazesinde kullanılabilen bir dizi başarılı teknikleri kullanır. Böylelikle kişinin durumu ve sahip olduğu soruna yönelik bu tekniklerden birinin seçilerek uygulanması fırsatını sunar.

Gestalt Terapi Teknikleri

Gestalt terapisi bazı teknikler ve deneyler şeklinde uygulanabilirken, bu uygulama bireysel veya grup ortamlarında yönetilebilir. Genel olarak egzersizler, terapideki kişiden eylem, duygu veya hedefler uyandırmak için tasarlanmış bir şekilde kullanılan yerleşik uygulamalardır. Daha sonra ise terapist ve danışan, farkındalığın artmasından sonra kişinin deneyimin ne duruma geldiğini anlamak için yapılan egzersizlerin sonucunu değerlendirirler.

Bununla birlikte terapi boyunca egzersizlerin aksine, terapötik (tedavi edici) sürecin ve terapötik ilişkinin gelişimi boyunca deneyler yapılır. Bunlar Gestalt terapisinin temel bir bileşenidir ve terapideki kişinin bir çatışma, deneyim veya akıl sağlığı sorununun farklı yönlerinin anlaşılmasına izin verir. Bu terapide kullanılan Gestalt terapi teknikleri şu şekilde sıralanabilir: 

Boş Sandalye Tekniği

Boş sandalye tekniği, kişinin davranışlarının anlaşılmasını kolaylaştırmak için hasta ile başka kişiler arasında veya hastanın farklı kişilik yönleri arasında geçen diyaloglar üzerine uygulanan bir yöntemdir. Bu Gestalt terapi tekniği genellikle bir grup halinde uygulanır. Bu uygulamada öncelikle iki sandalye birbirine bakacak şekilde yerleştirilir. Sandalyelerden biri hastayı veya hastanın kişiliğinin bir yönünü temsil ederken diğeri başka bir kişiyi veya kişiliğinde yer alan karşı tarafı temsil eder. Hasta rolünü değiştirdikçe, diğer sandalye oturur.

Terapist, diyalogun ilerleyen süreçlerinde duruma göre danışanı sadece gözlemlemeyi seçebilir veya danışana ne zaman sandalyeleri değiştirmesi gerektiği söyler, söylemesi için cümleler önerebilir. Bunun yanında danışanın dikkatini söylenenlere çekebilir veya danışandan kelimeleri ve eylemleri tekrar etmesini veya abartmasını isteyebilir. Bu süreçte duygular ve çatışmalar tetiklenerek, anlaşmazlıkları ortaya çıkarılması sağlanır. Böylelikle çözümler üretilebilirken, kişideki kutupların farkındalığı yaratılır ve entegrasyonu geliştirilebilir. Gestalt terapi tekniği ile danışanın başka kişiler ile arasında veya danışanın istekleri ile sosyal normlar arasında olan kutuplara veya ayrılıklara çözümler geliştirilebilir.

Üst Ben- Alt Ben (Topdog – Underdog) Tekniği

Yaygın olarak kullanılan bu Gestalt tekniği, danışanın sahip olduğu iki karşıt görüş (tutum) fark edildiğinde kullanılır. Terapist, danışanı bu iki bölüm arasında ayrım yapmaya ve aralarındaki bir diyalogda her birinin rolünü oynamaya teşvik eder. Bu kişiliklerden biri baskın davranan kişilik olan üst benlik iken, diğeri bir işin çözülmesini talep eden zayıf kişilik olan alt benliktir. Kişi, bu yönlerini kontrol etmek için mücadele etmekte olan iki taraf arasında bölünmektedir. Bu teknikle bu yönlerin açığa çıkarılması hedeflenir.

Düş Tekniği

Bu terapi tekniğinde terapist, danışanın bilinç altındakilerini açığa çıkarması için rüyalarını yorumlamasını sağlar. Bu şekilde kişinin sorumluluk almasını sağlarken, düşünce ve duyguları konusundaki farkındalığını artmasını hedefler.

Fantezi Tekniği

Hayale dayalı bir anlatım tarzı olarak adlandırılan fantezi, Gestalt Terapisinde danışanların düşünce ve duygularına ilişkin kişisel farkındalıklarını artırmak ve henüz bitmemiş olan işlerin tamamlanmasına yönelik kullanılır. Terapistler, danışanlarını belirli bir durumda ne yapacakları veya kendilerini farklı rollere yansıtacakları gibi, durumlarını hayal etmeye teşvik edilirler. Bunu sağlamak için rehberli imgeleme tekniklerini (fantezi) kullanırlar.

Tanımlama

Gestalt Terapisi, bu teknikle danışanda bir bütünlük duygusu sağlamak için sadece düşünce ve duyguların önemli olmadığını, fiziksel duyumların da önemli olduğunu vurgular. Terapist, danışanın fiziksel belirtilerini tanıyabilmelidir ancak bu doğrultuda danışanlarına duygularını bedenlerinde nerede deneyimlediklerini sorabilir. Örneğin, bir müşteri bir şey hakkında kendini gergin hissettiğini söylüyorsa, terapist bu duyguyu fiziksel olarak nerede hissettiğini sorabilirken danışanın yanıtı, hissin midesinde kramplar hissettiği yönünde olabilir. Bu teknik, danışanın hisleri ve düşünceleri konusundaki farkındalığının artmasına yardımcı olur.

Abartma Tekniği

Bu teknikte danışan sürekli tekrarladığı bir hareketi abartması istenir. Mesela ayaklarını yere vuran birinin o hareketini çok abartarak yapması istenir. Terapist bu hareketi abartılı olarak yaparken aynı zamanda ortaya çıkan duygular hakkında konuşmasını sağlar. Bu durumda sırayla duyguya odaklanır ve engellenen farkındalığın serbest bırakılmasına yardımcı olur.

Karışıklık  Tekniği

Bu teknik kişinin kafa karışıklığıyla başa çıkma tekniğidir. Danışanın hoş olmayan bir şey hakkında konuşurken tereddüt etmesine dikkat çekmekle ilgili bir tekniktir ve kendini tereddüt, kaçınma, boşluk bırakma, sözellik ve fanteziyle gösterilebilir. Bu şekilde tereddütlere dikkat çekilerek, danışan için öz farkındalık yaratılmış olunur ve danışanın konu üzerinde odaklanılması sağlanır.

Yüzleşme  Tekniği

Gestalt terapisinde yüzleşme, danışana meydan okumak veya hayal kırıklığına uğratmak anlamına gelir. Danışan, kendileri için önemli olan konularla yüzleşmek için terapist tarafından duyarlılık ve empati ile zorlanır. Bu teknik uygun şekilde kullanıldığında, terapiyi alanları gerçekler hakkında net bir farkındalık geliştirirler ancak yüzleşme, tüm danışanlarla kullanılabilecek bir teknik değildir.

Gestalt Eğitimi Nasıl Alınır?

Gestalt terapisi lisanslı, deneyimli bir psikoterapist tarafından uygulanmalıdır. Bu terapi verecek olan terapistin bu konuda genel eğitim ve ruhsat gerekliliklerini yerine getirmesinin yanı sıra, bazı terapistler Gestalt terapi teknikleri konusunda ekstra eğitimler alarak bu konuda ihtisaslaşırlar. Ayrıca Gestalt terapi vaka örnekleri inceleyerek bu konudaki tekniklerin kullanımı konusunda bilgi ve deneyimlerini artırma şansını yakalayabilirler. Deneyimli uzmanlardan yardım alınması, başarı oranını artırmaktadır.