Beta Karoten

Beta karoten özellikle bazı bitki ve mantarlarda bol miktarda bulunan kırmızı-turuncu renkli pigment maddesidir.

Beta Karoten Nedir?

Beta karoten özellikle bazı bitki ve mantarlarda bol miktarda bulunan kırmızı-turuncu renkli pigment maddesidir. Özellikle bitkilerde en fazla miktarda bulunan karoten çeşididir. Beta karotenler vücutta A vitamini üretimi için öncü maddelerdir. Besinlerle alınan beta karoten karaciğerde çeşitli değişikliklere uğratılarak A vitamini elde edilir. 

Beta karotenin A vitamini üretimi dışında metabolik sendrom ve diyabeti (şeker hastalığı) önleme gibi etkileri olduğu düşünülmektedir. Ayrıca güçlü bir antioksidan olması beta karoten faydaları arasında yer almaktadır. Oksijen radikallerine bağlı hücre hasarını azaltır. Bu sebepten dolayı beta karoten vitiligo tedavisinde etkili sonuçlar verebilmektedir. Vitiligo sebebi tam olarak bilinmeyen, ciltte renk değişiklikleri ile seyreden hastalıktır. Serbest oksijen radikallerinin bu hastalıkta etkili olduğu düşünülmektedir.

Beta Karoten Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Beta karoten normal değerleri 60-200 mcg/dl’dir. Ancak bu değerler ölçüm laboratuvarlarına göre farklılık gösterebilmektedir. Farklı laboratuvarların kullandığı referans aralıkları birim ve ölçüm farklılıklarından dolayı değişiklik gösterebilir.

Beta Karoten Nasıl Ölçülür?

Beta karoten testi koldan alınan 10 ml kadar kan ile gerçekleştirilir. Santrifüj edilerek hücrelerden ayrılan serum biyokimyasal olarak incelenir. Beta karoten testi öncesi tüketilen besinler test sonucunda yanlış değerler okunmasına sebep olacağından dolayı 48 saat öncesinden beta karotenden zengin besinler tüketilmemelidir. Testten önceki gece yarısından itibaren besin alımı tamamen kesilmelidir. Ayrıca bazı ilaçların kullanımı yanlış sonuçlar elde edilmesine sebep olabilir.

Hamilelik Döneminde Beta Karoten Değerleri Nasıl Olmalıdır?

A vitamini yüksek dozlarda alındığında toksik yani zararlıdır. Özellikle gebelik döneminde tüketilen yüksek A vitamini fetüste doğumsal anormallikler ile ilişkilendirilmiştir. Bu sebepten dolayı A vitamini içeren ilaçlar, vitamin takviyeleri ve yüksek beta karoten tüketimi önerilmemektedir.

Bebeklerde Beta Karoten Değerleri Nasıl Olmalıdır?

Özellikle katı gıdaya ilk geçen bebeklerde yüksek karoten içerikli besinlerin tüketimine bağlı olarak ciltte turuncu bir renk ortaya çıkabilir. Beta karotenin ani yükselmesine bağlı olarak ortaya çıkan bu durum genellikle zararlı değildir. Genellikle ölçüm yapılmasına gerek olmaz.  

Beta Karoten Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Beta karoten düşüklüğü genellikle A vitamini seviyelerini ortaya koymak amacıyla kullanılan parametrelerden biridir. Beta karoten seviyesinin düşük olması A vitamini sentezlenmesinde çeşitli aksaklıklar ortaya çıkarır. Kanda beta karoten düşüklüğü besinlerle alım eksikliğine, emilim bozukluğuna veya atılım fazlalığına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu durumun sebepleri şu şekildedir:

Beta Karoten Düşüklüğü Belirtileri

Beta karoten düşüklüğünün doğrudan bir belirtisi bulunmamaktadır. Ancak bu durum A vitamini eksikliğine sebep olarak belirtiler verebilir.

Beta Karoten Düşüklüğü Tedavisi

Kan beta karoten seviyesinin normal sınırlara yükseltilmesi düşüklüğüne sebep olan etkenin ortadan kaldırılması ile mümkündür. Öncelikle besinlerle alım artırılabilir. Emilim bozukluğuna sebep olan özellikle bağırsak hastalıklarının tedavi edilmesi gerekmektedir. Besinlerin emilimini bozan sindirim sistemi hastalıkları tedavi edilmediğinde yalnızca beta karoten değil tüm temel besinlerde ciddi eksiklikler ortaya çıkabilir. 

Beta karoten düşüklüğü görülenlerde besin takviyeleri kullanılabilmektedir. Beta karoten tablet formlarına rahatlıkla ulaşılabilmektedir. Ancak beta karoten yüksekliğine sebep olabileceğinden dolayı kontrollü bir şekilde kullanılmalıdır. Genellikle doğal besinler ile vücuda alınması önerilmektedir.

Beta Karoten Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Eksikliği ortadan kaldırmak amacıyla beta karoten içeren besinler beslenme programına dengeli bir şekilde dahil edilmelidir. Beta karoten içeriği yüksek besinler şu şekildedir:

  • Kayısı
  • Havuç
  • Brokoli
  • Kuşkonmaz
  • Greyfurt
  • Soğan 
  • Bezelye
  • Biber
  • Erik
  • Ispanak
  • Kabak
  • Bal kapağı

Bu besinler doğrudan çiğ olarak tüketilebilir. Ayrıca hafif haşlanarak püre haline getirilmesi ve az miktarda zeytinyağı gibi doymamış yağlarla tüketilmesi durumunda beta karoten emiliminin arttığı bilinmektedir. Özellikle küçük çocuklarda bu yöntemlerle tüketimi artırılabilir. 

Sigara ve alkol kullanımının beta karoten düşüklüğüne sebep olabileceği bilinmektedir. Bu sebeple sigara ve alkol tüketimi kısıtlanmalıdır. Fazla kilolardan kurtulmak da beta karoten seviyesinde olumlu değişikliklere sebep olabilmektedir. 

Beta Karoten Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Beta karoten düşüklüğü tedavi edilmediği durumlarda A vitamini sentezlenmesi bozulur. A vitamini ihtiyacının yaklaşık olarak %30’u beta karotenden karşılanmaktadır. Cilt sorunları artış gösterebilir. Görme problemleri ilerleyebilir. Dişlerde kayıplar ve kemiklerde kalıcı hasarlar ortaya çıkabilir.

Beta Karoten Fazlalığı Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Beta karoten yüksekliğinin en önemli sebebi vücuda fazla alınmasıdır. Özellikle bazı besinlerin fazla tüketilmesi sonucu ortaya çıkabilir. Beta karoten içeren besin takviyelerinin yanlış kullanımı ise kolay bir şekilde yüksekliğe sebep olabilir. Beta karoten seviyesini yükselten başlıca durumlar şu şekildedir:

Beta Karoten Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

A vitamini beta karoten yüksekliği sonucunda artabilir. Yüksek A vitamini toksik ve vücut için zararlıdır. Ancak beta karoten yüksek olduğu durumlarda A vitaminine dönüşüm hızını etkileyen kontrol mekanizmaları toksisite oluşumunu engeller. A vitamini yüksekliği nadir olarak gelişir. Beta karoten yüksekliğinin sebep olduğu vitamin toksisitesinin belirtileri şu şekildedir:

Beta Karoten Yüksekliği Tedavisi

Beta karoten yüksekliği genellikle tedaviye ihtiyaç duyan bir durum değildir. Yüksekliğe sebep olan bir sorun varlığında tedavi edilmelidir. Ayrıca A vitamini zehirlenmesine sebep olabilmektedir. Yüksek A vitamini karaciğer hasarına sebep olabileceğinden dolayı tedavi edilmelidir.

Beta Karoten Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Beta karoten yüksekliğinin en önemli sebebi besinlerle fazla miktarda alımdır. Beslenme programının düzenlenmesi yüksekliğin en etkili çözüm yöntemlerinden biridir. Bu sebepten dolayı beta karoten içeriği yüksek besinlerin alımı kısıtlanmalıdır.  

Besin takviyeleri, A vitamini içeren takviyeler ve bazı A vitamini ilaçlarının kullanımına ara verilmesi zehirlenmeleri önlemenin en etkili yöntemlerinden biridir. Ayrıca bağırsaklardan emilimi azaltıcı yöntemler doktor tavsiyesi ile kullanılabilir.

Beta Karoten Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Beta karoten bağırsaklardan emilerek karaciğere gelir ve A vitaminine dönüştürülür. A vitamini karaciğerde belirli bir miktar depolanabilmektedir. Ancak miktar arttığında karaciğer hasarı ortaya çıkmaya başlar. Sorunun ilerlemesi durumunda toksik hepatit adı verilen karaciğer hastalığı ortaya çıkabilir. Yüksek beta karoten zararları arasında en tehlikelisi toksik hepatitdir. Karaciğer yetmezliğine varan sonuçlara ulaşabilir. Ayrıca beta karoten yüksekliğinin sigara içenlerde akciğer kanseri riskini artırdığına yönelik bazı çalışmalar bulunmaktadır.

Makaleyi faydalı buldun mu?
0
0
Makeleyi Paylaşın

Beta Karoten ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Beta karoten fiyatı ne kadar?

Takviye vitamin ve minerallerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Beta karoten hapı kolay şekilde temin edilebilmektedir. Ancak en sağlıklı olanın beta karoteni besinlerden elde etmektir. Piyasadaki takviyeler içerisinde farklı maddelerin bulunabileceği ve yanlış kullanıldığında yüksekliğe sebep olabileceği unutulmamalıdır.

Dr. Merve Ergüven