Ayak Hastalıkları

Ayak Hastalıkları Nedir?

İnsan ayakları insanın vücudunun tamamının ağırlığını kaldıran, yere basıp yürümemizi yani yer yüzü ile olan teması sağlayan çok önemli ekstremitemizdir (uzuv). Ayaklar yaptıkları birçok işleve rağmen ellere kollara ya da bacaklara oranla geri planda kalmış ve daha az önemsenmiştir.

Ayak yapısı insan vücudunun tüm yükünü çekmesi yanında ayak bileği, topuk bölgesi olarak adlandırılan arka ayak, orta ayak ve ön ayak olmak üzere çeşitli bölümlere ayrılmaktadır. İnsan ayakları o kadar iyi bir şekilde dizayn edilmiştir ki bir nevi araba amortisörü gibi olduğu ifade edilebilir. İnsan yürüme hareketi esnasında ayaklar basma evresi sırasında vücut ağırlığının tamamı yerle temas olan ayak tarafından taşınır. Bu dizaynın temelinde aynı el gibi ayak yapısını da oluşturan kemik, bağ, kas ve eklemlerin birbiriyle olan konumlanmaları yer almaktadır.

İnsan ayağı kemik, kas, tendon – bağlar ve eklemlerden oluşmaktadır. Bu yapıların konumlanması ve eklemlerin açısal düzenliliği oldukça önemlidir. Bunun yanında ayakların işlevlerini eksiksiz olarak yerine getirebilmesi sadece ayak sağlığı açısından değil insan vücudunun tamamının ve de öncelikle çevre eklem yapılarının sağlıkları açısından oldukça önemlidir.

Ayak Hastalıkları Tipleri (Çeşitleri) Nelerdir?

İnsan organizmasının ayak yapısı birçok kemik, kas, eklem, tendon ve damar – sinir paketinden meydana gelen oldukça karmaşık yapılı bir organ yapısıdır. İnsan ayakları özellikle günün büyük çoğunluğunu çalışarak geçiren bireylerde tüm gün ayakkabı içinde havasız kalabilmekte ve vücudun tüm ağırlığını tek başına göğüslemektedir. Bu sebeple ayaklarda çeşitli cilt ve tırnak problemleri ortaya çıkabileceği gibi diğer organların yapısal bozukluklarına bağlı olarak ayakların etkilenmesiyle de birçok ayak hastalığı oluşabilmektedir. Tüm bunlara göre ayak hastalıkları şu şekilde sıralanabilir;

• Pes Planus (Düz Tabanlık): Halk arasında düz tabanlık olarak bilinen pes planus ayak tabanının düşük olması olarak tarif edilebilir. Normal bir yetişkinin ayak yapısı incelendiğinde ayak kemerleri denilen bölümün enlemesi ve boylamasında yerleşik olarak bulunan bir çukurluğun olması gerekmektedir. Bu ayak kemeri yapısı yük dağılımının nasıl olacağına yön vermekte ve kişilerin yürüme tipini sağlamaktadır. Düz tabanlık halinde normalde vücut ağırlığını 3 ayrı bölümden yere dağıtan ayak yapısının bu özelliği zarar görmekte çeşitli semptomlar oluşabilmektedir.
• Pes Kavus: Pes kavus deformitesi ayak yapısının ön kısmı ila arka kısmı arasındaki ilişkide oluşan problemler sonucunda ortaya çıkan ayak deformitesi durumudur. Pes Kavus ayak hastalıkların biri olarak sayılabilir.
• Pes Ekinus: Pes ekinus ayak tabanı ile tibia kemiği arasındaki açının doksan dereceden daha büyük olduğu durumları oluşan ayak deformitelerinden biridir. Pes ekinus ayak hastalıkların biri olarak sayılabilir.
• Ayak Parmak Deformiteleri (Halluks Valgus): Halluks valgus deformitesi ayak parmak deformitesine verilen isimdir. Halluks valgus deformitesinde hastalarda ayak baş parmak yapısı dış tarafa doğru bükülmesi sonucunda ortaya çıkan bir çeşit deformite olarak tariflenebilir. Ayak deformiteleri yüksek topuklu ve dar ayakkabı giyen kadınlarda , iltihabı hastalıklarda ortaya çıkabilmektedir.
• Tromboanjitis Obliterans (Buerger Hastalığı): Tromboanjitis obliterans yani burger hastalığı hastalarda ateroskleroz hastalığı ( yağlanmaya bağlı bir çeşit damar hastalığı) olmadan ortaya çıkan orta ve küçük çaplı damar yapılarını tutan bir arter ve ven iltihaplanması sonucu gelişen damar tıkanıklığı hastalığıdır. Bu hastalık özellikle küçük damar yapılarını etkilediği için sıklıkla ayak parmak yapılarında iyileşme göstermeyen ve gangrene olmuş yaralara neden olabilmektedir.
• Tuzak Nöropatiler (Sinir Tuzaklanması): Sinir Tuzaklanması durumu sıklıkla bir sinir yapısının herhangi bir tünel ya da bölgeden geçerken baskıya uğraması ya da sıkışması sonucu meydana gelen semptomları içeren bir hastalık tipidir.
• Ayak Ağrıları: Ayak ağrıları sıklıkla yaşlı hasta gruplarında görülen genç yaştaki bireylerde de az da olsa rastlanabilen bir ayak sağlığı sorunudur. Git gide ilerleyip yaşın artması sonucunda ortaya çıkan ayak ağrıları sıklıkla eklem sıvısında azalma olması ya da kıkırdak dokuda meydana gelen güç kaybı sonucunda gelişebilmektedir.
• Ayak Burkulması: Burkulma kelime anlamı olarak eklem yüzeylerinin geçici olarak ayrılmasına durumuna verilen isimdir. Burkulma özellikle el ve ayak bileklerinde gelişebilecek bir durum olmasının yanında hastalarda burkulma neticesinde burkulan bölgede ağrı, kızarıklık ve şişlik gibi semptomlar sıkça ortaya çıkabilmektedir.
• Ayak Kırıkları: Kemik kırıkları bazı durumlarda eklemleri de içine alabilmektedir. Eklem kırıklarının da gözlendiği kırkların tedavileri oldukça zor ve uzun zaman alabilmektedir. Eğer hastalara iyi ve etkin bir tedavi uygulanmaz ise hastalarda eklem kırıklarının gözlenmesi sonucunda oluşabilecek sakatlık riski oldukça yüksek seyir etmektedir.
• Gut Hastalığı: Gut hastalığı eklem yapılarında ağrı, şişlik, ısı artışı ve hassasiyet meydana getiren bir çeşit iltihaplanma şeklidir. Hastaların eklemlerinde ortaya çıkan bu hastalık kendini ani ve şiddetli ağrı ile belli edebilmektedir. Gut hastalığı sıklıkla ayak baş parmağı eklemlerinde meydana gelen ağrı ile kendisini göstermektedir. Ayrıca ayak bileği ve dizleri de tutabilir.
• Diyabetik Ayak (Diyabetes Mellitus): Diyabetik ayak hastalığı diyabetli hastaların yaklaşık yüzde yirmisinde ortaya çıkan ve hastaların hayatlarının ayaklarında enfeksiyon gelişimi sonucunda geçmeyen yara ve ülserleşme meydana getiren bir hastalık halidir. Diyabetik ayak hastalığı iyi tedavi edilmediği takdirde ayak ya da bacak kayıplarına sebebiyet verebilen bir durumdur.
• Artit (Eklem İltihabı): Artrit eklemlerde meydana gelen iltihabi enflamasyon sonucunda meydana gelen eklem iltihaplanması hastalığıdır. İnflamatuar eklem hastalıklarından olan artrit henüz yeni gelişmeye başladığında ısı artışı ve kızarıklık gibi semptomlar ağırlıktayken ilerleyen süreçte şişlik gibi semptomlar ortaya çıkabilmektedir. Artrit tipleri şu şekilde sıralanabilir ;
• Romatoid Artrit: Romatoid artrit hastalığının etyolojisi bilinmemekle birlikte bu hastalık birçok eklemi eş zamanlı olarak tutabilen yıkıcı ve multisistemik (birden çok sistemi etkileyen) organ tutulumu ile kendini gösteren bir hastalıktır. Romatoid artrit hastalığı gözlenen hastalarda bu hastalık kronik seyirli (uzun zamandır var olan ) ve otoimmün enflamatuar bir durum olarak göze çarpmaktadır. 
• Osteoartrit (OA): Osteoartirt hastalığı öncelikle eklem kıkırdakları olmak üzere ligament yapıları ve alt taraftaki kemiği de etkileyen, dokuların normal yapısına hasar verip bozan bir eklem hastalığı olarak tanımlanabilmektedir.  Ortaya çıkan bozulmalar sonucunda eklem hareketlerinde kısıtlanma ve ağrılar da oluşabildiği için bir nevi organ yetmezliği olarak da tanımlanması mümkündür.
• Psöriatrik Artirt: Sedef hastalığı olarak bilinen bir deri hastalığında yaklaşık olarak yüzde 10 dolaylarında hastalarda oluşabilen bir artrit tipi olarak hekimlerin karşısına çıkan psöriartrik artrit hastalarda birden çok eklemi tutabilmektedir.
• Reaktif Artrit: Reaktif artritin temelinde vücudun farklı bir bölgesinde meydana gelen enfeksiyon halinin tetiklemesi ile eklemlerde meydana gelen iltihaplanmadır. Eklemlerde ağrı ve şişlik semptomları ile kendini gösteren reaktif artrit sıklıkla el eklemleri, diz, ayak bileği ve ayak eklemlerinde ortaya çıkabilen geçici bir artrit tipidir.
• Septik Artrit: Septik artrit de kan yolu sayesinde çeşitli mikroorganizma tiplerinin eklemlere geçiş yaparak eklem iltihabı ortaya çıkarması sonucu gelişen bir artrit tipidir. Sıklıkla tek eklem tutulumu yapan septik artrit omuz tutulumu yapabilmektedir.
• Düşük Ayak Sendromu: Düşük ayak hastalığı hastalarda meydana gelen kas ya da sinir hasarı sonucunda ayağın bilekten yukarı kaldırma ve dışa olacak şeklide oynatma hareket yeteneğinde kayıp olması durumudur.
• Topuk Ağrıları (Topuk Dikeni): Topuk dikeni toplumda oldukça sık olarak gözlenebilen bir hastalık tipidir. Topuk dikeni bulunan hastalarda en basit ifadeyle topuk kemiği alt kısmında ayak tabanına olacak şekilde bir kemik uzantısı bulunmaktadır. Bu uzantı uzun süre ayakta kalan, hareket eden ya da rahatsız ayakkabı giyen hastalarda semptomlar ortaya çıkarmaktadır.
• Nasır: Nasır sıklıkla kemik yapılarının çıkıntı bölgelerine denk gelen basınca uğrayan bölgelerde çarpma, sürtünme gibi şiddetli olmayan travmalar sonucunda ortaya çıkan bir çeşit deri kalınlaşması hastalığı olarak ifade edilebilir.
• Tırnak Batması: Tırnak batması durumu kişilerde tırnakların köşelerinin ya da kenarlarının tırnak yapısının yan tarafındaki derisine doğru büyümesi sonucu ortaya çıkan bir hastalık halidir. Tırnak batması sıklıkla ayak parmaklarında ortaya çıkan bir hastalıktır.
• Ayak Kokması: Ayak kokması kadın erkek fark etmeksizin toplumun genelinde sık olarak ortaya çıkan bir ayak sorunudur. Ayak kokması nedenleri arasında giyilen ayakkabıların ya da ayakların terli olması ve bunun sonucunda ayaktaki bakterilerin terle etkileşerek ürettiği koku gösterilmektedir.
• El Ayak Ağız Hastalığı: El ayak ağız hastalığı sıklıkla 2 ila 10 yaş aralığındaki çocuk grubunda ortaya çıkan ve özellikle 5 yaş altı çocukların etkilendiği, nadir de olsa yetişkin yaş gruplarında da ortaya çıkabilen bir viral hastalıktır.
• Plantar Fasiit: Plantar fasit hastalığı uzun dinlenme süreleri sonrası adım atılırken ilk adımlarda daha çok hissedilen ancak yürüme hareketi arttıkça git gide azalan topuk tabanından ayak iç kısmına doğru yayılan ağrılı bir hastalık tipidir.

Ayak Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Ayakların işlevlerini eksiksiz olarak yerine getirebilmesi sadece ayak sağlığı açısından değil insan vücudunun tamamının ve de öncelikle çevre eklem yapılarının sağlıkları açısından oldukça önemlidir. Ayak hastalıklarının gelişmesi önceden semptom verebileceği gibi semptom vermeden de ortaya çıkabilmektedir ve hastaların hayatlarına olumsuz etkiler oluşturabilmektedir. Ayak Hastalıklarına eşlik edebilecek belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Tırnak çevresindeki cildin hassaslaşması
• Tırnak çevresindeki cildin şişmesi
• Tırnak çevresindeki cildin sertleşmesi
• Parmaklara basınç uygulayınca ağrı artışı
• Parmak çevresinde su toplanması
• Ayak parmak cildinin aşırı büyümesi
• Ayak parmak cildinin şişmesi ve kırmızılaşması
• Ayak parmak cildinden kanama, irin sızıntısı olması
• Ağrı: Hastalarda ayak hastalıkları sonucunda ayak bilekleri içlerinde ağrı, ayak kemerlerinde ağrı, baldırda ve diz eklemlerinde ağrı, kalça eklemlerinde ağrı ya da belde ağrı gözlenebilmektedir.
• Bacakların çabuk yorulması
• Ayaklarda uyuşma hissi
• Ayaklarda sertlik
• Hastalarda denge ve yürüme problemleri meydana gelmesi
• El, ayak ve parmak uçlarında karıncalanma
• El, ayak ve parmak uçlarında uyuşma
• El, ayak ve parmak uçlarında soğukluk ve solukluk
• Dinlenme ile geçen ağrı
• Açık yaralar gözlenmesi
• İştahsızlık
• Vücutta meydana gelen kırgınlık hali
• Boğaz ağrısı
• Karın ağrısı
• Öksürük
• Ağızda sulu döküntü
• Avuç içinde kırmızı nokta
• Avuç içinde kırmızı döküntüler
• Deride incelme
• Morarma ve ödemlenme
• Kaslarda atrofi (erime)
• Soğuk cilt
• Motor hareketlerde azalma

Ayak Hastalıkları Başlıca Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Ayak hastalıklarının meydana gelmesinde birçok neden sorumlu tutulabilmektedir. Ayak hastalıklarının ortaya çıkışında bazen genetik yapı gibi kalıtımsal faktörler bazen diyabet gibi metabolik nedenler bazen ise dış etkenler ve bu benzeri birçok faktör etkili olabilmektedir. Tüm bunlara göre genel olarak ayak hastalıkları nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Ayağa uygun olmayan ya da ayakları sıkan ayakkabı giyilmesi
• Yüksek topuklu ayakkabı kullanımı
• Ayakların uzun süre ayakkabı içinde kalması
• Kanallardan geçerken meydana gelen sinir sıkışması
• Diyabet: Diyabet hastalığı görülen hastaların yaklaşık yüzde yirmisinde hastaların ayaklarında enfeksiyon gelişimi sonucunda geçmeyen yara ve ülserleşme meydana gelmektedir.
• Sigara Kullanımı: Sigara kullanımı birçok hastalıkta olduğu gibi kas iskelet sistemi hastalıklarının da ortaya çıkmasında nedenler arasında sayılabilmektedir. Yapılan çalışmalar sigara içimi ile buerger hastalığı sıklığında bir alaka olduğunu ortaya koymuştur.
• Genetik Yatkınlık: Ayak hastalıkları gelişiminde genetik yatkınlık oldukça önemlidir. Ayak hastalıkları gelişiminde bazı genlerin ve kromozomların hastalığın oluşumunda direk etken olduğu yapılan çalışmalar neticesinde tespit edilmiştir.
• Çevresel Faktörler: Ayak hastalıkları gelişiminde çevresel faktörler oldukça önemlidir. Ayak hastalıkları gelişiminde hastaların eklemlerin maruz kaldığı dış faktörler ayak hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
• Bağışıklığın Bozulması: Ayak hastalıkları gelişiminde bağışıklığın sağlam olması hastalıkların gelişiminin engellenmesi adına oldukça önemlidir. Ayak hastalıkları bağışıklığın bozulması hastaların enfeksiyona maruziyeti artacağından dolayı bağışıklığın bozulması sonucunda daha kolay gelişebilmektedir.
• Enfeksiyon Gelişimi: Ayak hastalıkları gelişiminde mantar, bakteriyal ya da viral enfeksiyon varlığı oldukça önemlidir. Hastalarda rastlanabilecek mantar, bakteriyal ya da viral enfeksiyon varlığı eklemlerde ya da ayak derisi üzerinde hastalıklara yol açarak ayak hastalıklarının gelişimini kolaylaştırmaktadır.
• Irk: Ayak hastalıkları gelişiminde ırk oldukça önemlidir. Ayak hastalıkları gelişiminde hastaların hangi ırka mensup olduğu bazı hastalıkların bazı ırklarda daha sık görülmesi nedeniyle tanı ve tedavi açısından önem arz etmektedir.
• Gelişimsel Anomaliler: Ayak hastalıkları gelişiminde gelişimsel anomalilerin ortaya çıkıp çıkmaması oldukça önemlidir. Ayak hastalıkları gelişiminde anne karnında rastlanılan gelişimsel anomalilerin varlığı hastalarda eklem problemlerine neden olarak ayak hastalıklarına neden olabilmektedir.
• Travma: Ayak hastalıkları gelişiminde travma oldukça önemlidir. Ayak hastalıkları gelişiminde hastaların travmalara maruz kalması ve kaslarında oluşan güçsüzlük hastaların ayak hastalıklarına tutulum oranını arttırmaktadır. 

Ayak Hastalıkları Teşhisi

Ortopedi bölümü hekimi ya da diğer ayak hastalıkları ile ilgilenen branşlar kişilerde ortaya çıkan ayak hastalıkları teşhis ve tedavisini gerçekleştirmektedir. Hekim teşhis amacıyla şu yöntemlere başvuruda bulunabilmektedir;

• Anamnez: Anamnez hastanın şikayetlerini dile getirmesi durumudur. Hasta hekime başvuruda bulunduğunda hekim hastanın semptomlarının olup olmadığını dinleyip not ederek teşhis yöntemlerin ilk basamağını gerçekleştirmektedir. Ayrıca hekim hastanın aile öyküsünü, akraba evliliği mevcudiyetini ve ailede devamlı hastalık olup olamadığı gibi durumları da anamneze eklenir. Ardından hekim fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hastanın ateşi, solunum sayısı, nabzı, tansiyonu, kanındaki oksijen saturasyonu (doygunluğu) değerleri not edilir. Ardından hekim hastanın boyu ve kilosu da ölçülerek not edilir. Bunun dışında hekim hastanın ;
• Genel duruma bakar ve ekstremite (el – ayak) muayenesi ile şişlik ve hassasiyet durumunu inceler,
• Herhangi bir cilt döküntüsü ya da başka cilt bulgusu olup olmadığını, ödemine baktıktan sonra laboratuvar tetkiklerine geçer.
• Laboratuvar Tetkikleri: Laboratuvar tetkiklerinde ise hastadan kan, idrar, kemik iliği kültürleri alınır ve beyin – omurilik sıvısı incelemesi yapılır. Laboratuvarda hastanın kan hücresi değerleri, protein ve kan şekeri seviyesinin yanı sıra, böbrek fonksiyon göstergeleri, mineral düzeyleri, enfeksiyon varlığına dair antikor mevcudiyeti ya da yokluğu değerlendirilir. Yapılan diğer kültür testleri ile hastalık sebebi belirlenmeye çabalanır.
• Radyolojik Görüntüleme: Radyolojik görüntüleme yöntemlerinde hekimler hastalarda gözlenen hastalık durumunun tanı ve tedavisinin yapılabilmesi için radyasyon, yüksek frekanslı ses dalgaları, ya da manyetik alan kullan çeşitli görüntüleme aletlerini kullanarak hastalığı tespit etmeye çalışmaktadır. Hekim radyolojik görüntülemede ;
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Bu yöntem, manyetik alan kullanarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Fizik muayene ve Laboratuvar sonuçlarıyla tam anlaşılamayan durumlarda veya ek bir hastalık varlığını mevcudiyetini saptamak ve ayırıcı tanı yapmak için kullanılabilir. 
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): El hastalıkları teşhisinde başvuruda bulunabilen diğer bir görüntüleme cihazı bilgisayarlı tomografidir. Hekim fizik muayene ve Laboratuvar sonuçlarıyla tam anlaşılamayan durumlarda veya ek bir hastalık varlığını mevcudiyetini saptamak ve ayırıcı tanı yapmak için kullanılabilir.
• Fizik Muayene Testleri: Ayak hastalıkları teşhisinde çeşitli fizik muayene testleri uygulanabilmektedir.

Ayak Hastalıkları Tedavisi

Ayak hastalıkları tedavisinde önce zararlı alışkanlıklardan korunulması ve ayak hastalığı dışında metabolik hastalıklar mevcut ise bunların tedavi edilmesi gerekmektedir. Hastalara hastalık tipine göre fizik tedavi ve egzersiz tedavileri uygulanabilmektedir. Buna ek olarak medikal tedavi uygulanabilir. Medikal tedavide amaç hastaların semptomlarını azaltmak ve hastalığın ilerleyişini önlemektir. Bu medikal tedaviye ek olarak hekimler tarafından hastaya lokal tedavi uygulaması yapılabilir. Gerekli görülen vakalarda cerrahi tedavi de uygulanabilmektedir.

Ayak Hastalıkları Ameliyatı

Ayak hastalıkları tedavisinde hastalara gerekli tedaviler uygulandıktan sonra tedaviye yanıtsız vakalarda ya da bazı ayak hastalıklarında direk olarak ayak cerrahisi yapılabilmektedir. Ayak hastalıkları cerrahisinde sinir sıkışmaları, tendon ve damar yaralanmaları, tırnak yaralanmaları, doğumsal ayak anomalileri gibi birçok ayak hastalığının tedavisi cerrahi yöntemler kullanılarak tedavi edilmektedir. Hekimler vakalarda ayak hastalığı tipine göre çeşitli ameliyat planlamaları yapabilmektedir.

Ayak Hastalıklarında Hangi Doktor Gidilir?

El hastalıklarına neden olan şikayetler sonucunda hastaların anamnezini alan, fizik muayenesini yapan ve teşhis – tanı yöntemlerine başvurarak hastalığı tedavi eden asıl bölüm ortopedi bölümüdür. Hastalar ayak deri hastalıklarında dermatoloji bölümüne de başvuruda bulunabileceği gibi romatolojik hastalıklarda fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümüne ya da dahiliyenin romatoloji bölümüne de başvuruda bulunabilir.