Addison Hastalığı

Addison Hastalığı Nedir?

Addison hastalığı, vücudun işleyişi için gerekli birtakım hormonların yeterince üretilememesi sonucu görülen, nadir rastlanılan bir hastalıktır. Hastalık her yaşta ve hem kadınlarda hem erkeklerde görülebilir. Hastalığın görülme sıklığı kadınlarda erkeklere göre daha fazladır. Genetiğin etkisinin olmadığı düşünülmektedir. Böbreklerin hemen üzerinde adrenal bezler bulunmaktadır. Bu bezler vücudun ihtiyaç duyduğu hormonların bir kısmını üretmekle görevlidir. Adrenal kortekste oluşan hasar sonucu veya başka bir sebep ile adrenal korteksin görevini yerine getirememesi ile kortizol, aldosteron ve steroid (cinsel eşey hormonları) hormonları yeterince üretilemez ve vücutta bu hormonların eksikliğine bağlı birtakım problemler ortaya çıkar.

Addison hastalığı primer (birincil) adrenal yetmezlik ve sekonder (ikincil) adrenal yetmezlik olmak üzere ikiye ayrılır. Farklı nedenlerden dolayı adrenal yetmezlik görülür. Birincil adrenal yetmezlik böbreküstü bezlerinin korteks kısmının hasar görmesi sonucu bu bölgenin işlevini yerine getirememesi ile ortaya Çıkar. İkincil adrenal yetmezlik ise hipofizde üretilen ACTH hormonun üretilememesi sonucu meydana gelir.

Addison hastalarında bazen belirtiler ani olarak ortaya çıkabilir ve yaşamı tehdit edebilir. Bu duruma addison krizi veya akut adrenal yetmezlik denir. Bu durumda hastalara acil müdahale gereklidir. Addison hastalığı tedavi edilmezse zamanla hayati tehlike oluşturabilir. Belirtilerin görülmesi ile vakit kaybedilmeden hekime başvurmak gereklidir.

Addison Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Addison hastalığı yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Genellikle belirtileri zamanla hastalık ilerledikçe ortaya çıkar. İlk görülen belirtileri göz ardı edilebilecek kadar hafiftir. Zamanla adrenal bezlerde üretilen hormonların seviyelerinin düşmesi ile belirtiler kötüleşebilir. 

İkincil adrenal yetmezliğin belirtileri ile birincil adrenal yetmezliğin belirtileri çoğunlukla benzerdir. Fakat anormal renk değişimleri birincil adrenal yetmezlikte görülürken ikincil adrenal yetmezlikte görülmez.

Addison hastalığının sık görülen belirtileri:

• Aşırı yorgunluk hissi
• İştah azalması ve buna bağlı olarak zamanla kilo kaybı
• Cilt renginin koyulaşması- ikincil adrenal yetmezlikte görülmez.
• Tansiyon düşüklüğü ve tansiyon düşüklüğüne bağlı bayılmaların görülmesi
• Tuzlu yiyecekleri tüketme isteği
• Hipoglisemi -düşük kan şekeri
• Mide bulantısı, kusmaların görülmesi, ishal
• Karın ağrısı
• Kas veya eklem ağrıları
• Kas güçsüzlüğü
• Depresif davranışlar, sinirlilik
• Uyku bozuklukları
• Saç dökülmeleri
• Cinsel rahatsızlıklar 

Akut Adrenal Yetmezlik (Addison Krizi)

Addison hastalığının belirtilerinin aniden ortaya çıkmasına akut adrenal yetmezlik veya Addison krizi denir.  Akut adrenal yetmezlik hayatı tehdit edebilecek acil bir durumdur. Bu hastalara acil müdahale gereklidir. Tedavi edilemeyen addison krizi ölümle sonuçlanabilir.

Addison krizi belirtileri:

• Kişinin kendisini korku veya huzursuzluk gibi zihinsel durum değişiklikleri içerisinde bulması
• Bilinç kaybı
• Vücut sıcaklığının normalden fazla yükselmesi ( yüksek ateş)
• Bel bölgesinde, karında veya ayaklarda ortaya çıkan ani ağrılar
• Düşük tansiyon
• Hiperkalemi  (potasyum değerinin yüksek olması) ve hiponatremi (sodyum değerinin düşük olması) 

Addison Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

Böbreküstü bezleri, iç kısım (medulla) ve dış kabuk kısmı (korteks) olmak üzere iki farklı kısımdan oluşur. Böbreküstü bezlerinin kabuk kısmında kortizol, aldosteron ve adrenal eşey hormonları sentezlenmektedir.

Kortizol: Karbonhidrat ve protein metabolizmasını düzenlemekte görev alır. Kandaki şeker oranının yükselmesini sağlar.

Aldosteron: Böbreklerden sodyum ve klor iyonlarının geri emilmesini sağlar. Kan basıncını fizyolojik aralıkta tutmak için sodyum ve potasyum dengesini korur. Doku sıvısının yükselmesini sağlar.  Eksikliğinde kan basıncı düşer.

Adrenal eşey hormonları: Hem erkeklerde hem dişilerde kabuk bölgesinden salgılanan cinsellik hormonlarıdır.

Böbreküstü bezinin korteks kısmında üretilen bu hormonların, üretilmesinde sorun oluşması sonucu addison hastalığı meydana gelir.

Addison hastalığının birincil ve ikincil türlerinin nedenleri birbirinden farklıdır.

1. Primer (Birincil) Adrenal Yetmezlik

Böbreküstü bezlerinin kabuk (korteks) kısmının hasar görmesi sonucu, normalde burada üretilen hormonlar yeterince üretilemez. Bu hormonların üretilememesine bağlı olarak vücutta birtakım problemler ortaya çıkar. Primer adrenal yetmezlik en sık olarak vücudun kendisine saldırması sonucu görülür. Bilinmeyen sebeplerden dolayı vücudun savunma mekanizması adrenal korteksi yabancı ve tehlikeli görerek bu bölgeye saldırır ve hasar almasına neden olur. Birincil adrenal yetmezliğe sebep olabilecek diğer nedenler şunlardır:

• Uzun süre glukokortikoid alımı
• Böbreküstü bezlerinde görülen enfeksiyonlar
• Böbreküstü bezlerinde kanser veya anormal büyüme (tümör) görülmesi
• Kandaki pıhtılaşmayı kontrol amaçlı kullanılan ilaçlar

2. Sekonder (İkincil) Adrenal Yetmezlik

Hipofiz bezinde ACTH adlı bir hormon sentezlenir.  ACTH adlı hormon böbreküstü bezlerinde ki korteks (kabuk) kısmını uyarır ve bu bölgede üretilen hormonların sentezlenmesini sağlar.  İkincil adrenal yetmezlik hipofiz bezi ACTH hormonunu üretemediği zaman ortaya çıkar. Hipofiz bezinin ACTH hormonu üretememesinin yaygın nedenleri:

• İyi huylu hipofiz tümörleri
• Kişinin daha önce hipofiz cerrahisi geçirmiş olması
• Hipofizde inflamasyon görülmesi 
• Genetik sebepler
• Geçirilmiş bir travma sonucu oluşan beyin hasarı
• Bazı ilaçlar

Addison Hastalığı Teşhisi

Addison hastalığı teşhisi için ilk önce hasta dinlenir (anamnez alınır), hastada görülen klinik belirtiler öğrenilir. Aynı zamanda hastanın tıbbi geçmişine de bakılır. Daha sonra kişide addison hastalığının olup olmadığını öğrenmek ve eğer kişi Addison hastasıysa birincil, ikincil adrenal yetersizlik ayrımını yapmak için birtakım laboratuar testleri uygulanır.

Uygulanan Testler:

Kan Testi: Kan testi ile sodyum, potasyum, kortizol ve ACTH’ın kandaki seviyeleri ölçülebilir. Ayrıca Addison hastalığı ile ilişkili antikorların da kanda mevcut olup olmadığı da saptanabilir.

ACTH Uyarı Testi: Hastaya sentetik ACTH verilir. Sentetik ACTH verilmeden önce ve verildikten sonra kandaki kortizol düzeyine bakılır. Bu değerler kıyaslanarak birincil adrenal yetmezlik ve ikincil adrenal yetmezlik ayrımı yapılabilir.

Görüntüleme Testleri: Adrenal bezlerin boyutunu kontrol etmek için veya herhangi bir anomalilik olup olmadığını incelemek için bilgisayarlı tomografi (BT) grafisinden yararlanılabilir. Hastada İkincil adrenal yetmezlik düşünülüyorsa MRG ile hipofiz incelenebilir.

Addison Hastalığı Tedavisi

Addison hastalarında kortizol, aldosteron ve adrenal eşey hormonlarında eksiklik ve bu hormonların eksikliğine bağlı belirtiler görülür. Tedavide amaç bu hormonları yeterli seviyelere tekrardan çıkartmaktır. Addison hastalarına hormon replasman (yerine koyma) tedavisi uygulanır.

 Kortizol eksikliği için hastalara, günün farklı saatlerinde farklı seviyelerde hidrokortizon, prednizon veya metilprednizolon verilir. Aldosteronun eksikliği içinse de fludrokortizon asetat verilir. Addison hastalığı yaşam boyu tedavi gerektirir. Tedavi için uygulanan ilaçlar kesinlikle aksatılmamalıdır. Bu ilaçlar hekimin tavsiyesine uygun dozda ve uygun saatlerde kullanılmalıdır. Aynı zamanda hastaların acil durumlar için bu ilaçlardan az bir miktar olsa da yanlarında taşımalarında fayda vardır. Hastaların, doktor uyarı bileziği ve acil kimlik kartı taşımaları tavsiye edilmektedir.

Hastanın durumuna bağlı olarak tedavi planı yeniden değerlendirilip tedavide değişiklikler yapılabilir. Bu yüzden hastaların ara ara kontrole gitmesinde ve hekimiyle iletişim halinde olmasında fayda vardır.

Addison krizi acil bir durumdur. Addison krizi görülen hastalarda hayati tehlike söz konusu olduğu için henüz klasik tanı testleri yapılmamış olsa bile hızlı bir şekilde tedaviye başlamak gerekir. Tedavide öncelik olarak kan şekeri ve tansiyonu düzeltmek gerekir.  Hastaya damardan olmak üzere kortikosteroid, tuz çözeltisi, şeker (dekstroz) enjekte edilir.

Addison Hastalığı Tedavi Edilmezse

Addison hastalığı tedavi edilmediğinde kortizol, aldosteron ve adrenal eşey hormonlarının seviyeleri zamanla azalır. Bu hormonların eksikliğine bağlı olarak semptomlar görülmeye başlar. Semptomlar zamanla ciddileşerek büyük sorunlara neden olabilir. İlk semptomların ortaya çıkması ile vakit kaybedilmeden hekime başvurmak gerekir. 

Eğer Addison hastalığı tanısı konulursa en kısa zamanda tedaviye başlanılmalıdır. Kesinlikle ertelenmemelidir.

Addison Hastalığına Ne İyi Gelir?

Sağlıklı ve strese karşı mücadelede yardımcı besinler ile beslenmek hastalığın seyrinde pozitif etkiye sahiptir. Fakat bunlar tıbbi tedaviye ek olarak işe yarayabilir. Tek başına bir artı getirmez. Aşağıdaki bazı vitaminler ve iyonların vücuda alımı hastalığa iyi gelecektir.

B vitamini: Bazı hormonların ve kimyasal habercilerin üretimini uyarır. B vitamini almak için süt, yumurta, soya fasulyesi, ıspanak gibi b vitaminden zengin gıdalar tüketilebilir.

C vitamini: Stresle mücadeleye yardımcıdır. Limon, greyfurt, mandalina gibi meyvelerin tüketilmesi ile alınabilir.

Çinko: Stresle mücadeleye yardımcı hormonların üretimi için oldukça önemlidir. Çinko alımı için deniz ürünleri, ıspanak, mantar ve fasulye tüketilebilir.

Magnezyum: Aynı şekilde stresle mücadele için tüketilmesi hastalığa iyi gelecektir. Sinir sisteminin sakinleşmesini sağlar. Bazı kuruyemişlerde, baklagillerde meyve sebzelerde bulunur.

Addison Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Stres: Çoğu hastalıkta olduğu gibi addison hastalığında da oldukça sakıncalıdır. Hastalar ellerinden geldiği kadar stresten uzak durmalıdırlar.

Enerji içecekleri, kafein içeren içecekler, sigara: Bu içeceklerin içeriğindeki uyarıcılar ve fazla miktarda bulunan şeker adrenalin bezlerine zarar verir. Addison hastalarının bu içecekleri sık tüketmesi sakıncalıdır. Sigara ve diğer tütün ürünleri da aynı şekilde adrenalin bezlerine zarar verebilir ve tüketilmesi sakıncalıdır.

Karbonhidrat ve işlenerek elde edilmiş şeker içeren hazır gıdalar: Addison hastalığıyla birlikte şeker hastalığı da mevcutsa bu ürünlerin tüketilmesi insülin seviyesinin dengesini bozabilir. Kan şekerinin düşük olduğu durumlarda bu ürünlerin tüketilmesi addison hastalığının mevcut belirtilerini artırabilir. Bu yüzden addison hastalarının bu çeşit ürünleri tüketmesi sakıncalıdır.

Addison Hastalığı İlaçları

Addison hastalarının tedavisi bazı ilaçlar ile yapılır. Tedavileri hayat boyu sürmektedir. Addison hastaları, hekimin tedavi için uygun gördüğü ilaçları düzenli bir şekilde kullanmaları gerekmektedir. Hastalığın seyrine göre kullanılan bu ilaçlarda değişikliklere gidilebilir. Bu yüzden hastaların hekim ile iletişim halinde olması gerekmektedir. 

Addison hastalığı tedavisinde kullanılan ilaçlar:

Hidrokortizon, Metilprednizolon, Prednizon: Kortizol eksikliği için kullanılır.

Fludrokortizon asetat: Aldosteron eksikliği için kullanılır.

Bu ilaçları doktorunuzun tavsiyesi olmadan kesinlikle kullanmayınız.

Hamilelikte Addison Hastalığı

Addison hastalığı hamilelerde sıkça ortaya çıkmasa da nadir olarak görülebilmektedir. Adrenal hastalıklar hamile olan kişide ve bebeğinde ciddi sıkıntılar ortaya çıkartabilir. Gebelerde addison hastalığı tanısı koymak normal insanlara göre daha zordur. Çünkü addison hastalığında görülen belirtiler ile hamilelikte görülen fizyolojik belirtiler büyük oranda benzerlik göstermektedir. Bu nedenle tanı koymak biraz zaman alabilir. Hamilelerde addison hastalığının görülmesi bebeğin sağlığını olumsuz etkileyebilir, erken doğum veya düşükler görülebilir. Hastalar hormon yerine koyma tedavisi ile tedavi edilir.

Çocuklarda ve Bebeklerde Addison Hastalığı

Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda ve bebeklerde de adrenal yetmezlik görülebilir ve adrenal yetmezliğe bağlı hormon eksikliği sonucu benzer belirtiler görülür. Eksik olan hormonlar ilaç takviyeleri ile tedavi edilir.

Addison Hastalığı için Hangi Doktora Gidilmeli?

Addison hastalığı endokrin bir bezde meydana gelen problem sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu nedenle addison hastalığı için endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanına başvurmak gereklidir. Hastalığın belirtileri ortaya çıktığında vakit kaybedilmeden hekime başvurulması gerekir. 

Addison hastalığı için kısa zamanda tedaviye başlanılmazsa hastalık kötüleşerek hayati tehlike oluşturabilir. Bu yüzden kesinlikle ertelenmemelidir.